لزوم برنامه‌سازی تخصصی برای هریک از گروه‌های سنی خردسال، کودک و نوجوان
۲۲:۲۶ – ۱۴ مهر ۱۴۰۳
بیست و پنجمین نشست از سلسله نشست‌های سیاستی و راهبردی اداره کل مطالعات رسانه و ارتباطات مرکز تحقیقات صداوسیما با حضور آقای علی زارعان، مدیر اسبق گروه کودک و نوجوان شبکه‌های دو و پنج تلویزیون با موضوع «برنامه‌سازی کودک و نوجوان؛ تجربه‌ها، دیدگاه‌ها» برگزار شد.
در این نشست علی زارعان گفت: ما باید در سه گروه مخاطب یعنی خردسال، کودک و نوجوان، به تفکیک، محتوا‌های متفاوتی را ارائه دهیم. در ادوار گذشته گروه‌های کودک به این تخصص رسیده بودند که در گروه کودک شبکه یک و دو، بخش‌های خردسال و کودک و نوجوان را از هم جدا کنند و اسمش را هم گذاشته بودند، سیمای خردسال، سیمای کودک و سیمای نوجوان.
در شبکه دو، گروه خردسال و کودک و نوجوان در عمل از هم تفکیک شده بود. یعنی کسی که برای خردسال می‌نوشت، برای کودک و نوجوان نمی‌نوشت. این یافته گرانقدر از تجربه به دست آمده بود. چون دوستان به این عقیده رسیده بودند که قرار گرفتن نوجوان کنار کودک برایش ناراحت‌کننده است. نوجوان میل دارد که کنار جوان قرار گیرد، چون طبیعتاً دوست دارد در گروه بالادستی خودش تعریف شود. اما این تجربه ارزشمند در ادوار جدید از دست رفت و مثلاً گروه کودک ایجاد شد که این تعریف گروه بر مبنای جمعیت است و تعریف برنامه‌سازی نیست. در برنامه‌سازی باید این گروه‌ها تفکیک شوند.
مدیر اسبق گروه‌های کودک و نوجوان شبکه‌های دو و پنج ادامه داد: موضوع دیگر زبان و زبان‌آموزی برای کودک بود. تلویزیون مرجع بسیار مهمی‌برای زبان آموزی و یاد گرفتن نوع حرف زدن است. آن زمان ما خیلی بحث می‌کردیم و واقعا مسئله داشتیم با اینکه آیا پلاتو‌های برنامه باید به زبان معیار باشد؟ سال آخر اقای لاریجانی بود که یک سمیناری برگزار شد در همین مسجد بلال به نام مروری بر سیاست‌های برنامه‌ای که بزرگانی آمدند مثل آقای جوادی آملی، بهاء‌الدین خرمشاهی و برگزارکننده آن هم مرکز تحقیقات بود که رئیس آن هم آقای تقی آزاد ارمکی بود. آنجا یک بحث مفصلی مطرح بود که آیا زبان معیار شاخصه تکلمی تلویزیون باید باشد یا لهجه تهرانی یا تکلم ری. به نظرم تلویزیون هنوز نتوانسته در این زمینه به نقطه مشخصی برسد.
زارعان ادامه داد: در کنار زبان، مسئله ادبیات هم مطرح است. ما در آن روزگار شعرای قدرتمندی داشتیم مثل شکوه قاسم‌نیا. در زمینه کودکان آدم‌های شاخص فعال بودند. قیصر امین‌پور سردبیر سروش نوجوان بود؛ افشین علاء سردبیر سروش خردسال بود. خیلی از بزرگان و افراد موفق در تولید سیما فعال بودند؛ و تولید محتوا از لحاظ ادبیات خیلی بالا بود. اگر کار‌های آن زمان شبکه یک و دو را مرور کنید، شاهد خواهید بود که خیلی از کار‌ها همچون آثار ادبی کودکانه و خردسالانه بودند که در مورد صور خیالشان، در مورد پذیرندگی‌شان برای کودکان و در مورد وزنشان و در مورد شاکله شعری‌شان می‌شود جلسه گذاشت و بحث کرد. این هم دارایی بزرگی بود، یعنی تخصصی بودن حوزه شعر و ادبیات برای کودکان که متأسفانه این دارایی ارزشمند در ادوار بعدی از دست رفت.
زارعان درخصوص اهمیت گروه کودک و نوجوان در تلویزیون گفت: اولین گروه برنامه‌ساز تلویزیونی در ایران، گروه کودک و نوجوان بوده است. اولین کارمندانش هم افرادی مثل پروین شمشکی، مرضیه برومند و … بودند. من برای ساخت برنامه بچه‌های دیروز، موفق شدم آرشیو برنامه‌های آن زمان را هم ببینم. آقای بهرام شاه‌محمدلو که برنامه گنبد کبود را ساخته است، پیش از انقلاب هم برنامه‌ای مشابه را ساخته بوده است. پروین شمشکی به خاطر اینکه لیسانس روانشناسی داشته بود برای گروه کودک استخدام شده بود. به نظر می‌رسد که برای به‌کارگیری نیرو در حوزه کودک و نوجوان دقت صورت و وسواس خاصی وجود داشت
زارعان در ادامه به مسئله تعدد و تنوع در برنامه‌سازی اشاره کرد و گفت: نکته دیگر تنوع در گروه‌های کودک بود که بسیار ارزشمند بود. مثلاً گروه کودک و نوجوان شبکه یک نیمرخ را کار می‌کرد و امیرحسین مدرس مجری آن بود. در شبکه دو شهاب حسینی مجری برنامه اکسیژن بود. مخاطب می‌توانست انتخاب کند که چه جنس کار را دوست دارد. در شبکه یک پورنگ برنامه داشت، شبکه دو برنامه سنجد پخش می‌کرد و هرکدام حال و هوای خودشان را داشتند و شبکه پنج هم برنامه «چرا» را پخش می‌کرد. یعنی یک تنوعی از سلیقه‌ها در شبکه‌ها ارائه می‌شد. مثل یک بازار که مخاطب براساس سلیقه از این یا از آن جنس انتخاب می‌کند. میزان بیننده عموپورنگ ۹۳ درصد بود و میزان رضایت ۹۰ درصد بود و برای برخی برنامه‌های دیگر میزان بیننده ۸۵ درصد داشتیم. آیا بررسی شده که تعدد و تنوعی که در گروه‌های کودک و نوجوان شبکه‌ها وجود داشت، چه تأثیر مثبتی بر رضایت مخاطب می‌گذاشت؟ به نظرم این تنوع، خوب بود و بر روی گرفتن مخاطب تأثیر داشت؛ کیفیت را بالا می‌برد. یک روزی در صداوسیما ۸ شبکه رادیو تلویزیونی گروه کودک داشته و به خاطر تنوع و تعددی که در برنامه‌سازی برای سلیقه‌های مختلف ایجاد می‌کرد، خیلی ارزشمند بوده است، اما متأسفانه حالا این تنوع برای جذب مخاطب وجود ندارد.
در ادامه جلسه، مدیران و کارشناسان حاضر در جلسه به طرح سؤال و ارائه نقد و نظر درخصوص موضوع و بحث‌های مطرح‌شده توسط سخنران پرداختند. در مجموع، بحث‌های مطرح‌شده در جلسه بر لزوم توجه جدی و بیش از پیش به برنامه‌های خردسال، کودک و نوجوان و لزوم تفکیک برنامه‌های این گروه‌های سنی و وجود گروه‌ها و کارشناسانی که به صورت تخصصی برای هریک از این گروه‌های سنی تولید محتوا کنند و نیز حفظتنوع در تولیدات تأکید کردند.
