سینمای مستند ذائقه‌سازی می‌کند
۱۰:۳۹ – ۰۳ مهر ۱۴۰۳
حدیث جان بزرگی مستندساز، با فیلم مستند «واهگ» متقاضی حضور در هشتمین جشنواره تلویزیونی مستند شده است.
جان بزرگی درباره آشنایی با سوژه مستند خود گفت: تولید مستند «واهگ» از دو سال پیش آغاز شد و اولین نمایش آن در جشنواره سینما حقیقت بود که توانست به بخش ملی و بین‌الملل راه پیدا کند. پیش از این مستندی را در هرمزگان ساخته بودم و به دنبال سوژه‌ای برای فیلم بعدی‌ام بودم. ترجیحم این بود که سوژه فیلمم یک خانم با ویژگی‌های متمایز و منحصر به فرد در فضای محروم روستایی باشد.
به دعوت یکی از دوستانم به چابهار رفتم و در خلال سفر تفریحی سوژه‌ای که مدنظرم بود را هم پیدا کردم. همین اتفاق اولین قدم برای ساخت این مستند را رقم زد. این مستند داستان زندگی یک زن و شوهر بلوچ است که علیرغم محدودیت‌ها و زندگی در منطقه‌ای به شدت محروم و دورافتاده، فعالیت‌های منحصر به فردی دارند.
وی ادامه داد: مستندسازی در مناطق دوردست هزینه‌های زیادی را به همراه دارد و برای ساخت مستند به دنبال حامی مالی بودم. تلاش‌های زیادی کردم و قول‌هایی داده شد، اما در لحظه آخر کنار کشیدند و حمایت نکردند؛ در نهایت با اخذ یک وام و در اسفند سال ۱۴۰۱ تصویربرداری را آغاز کردم. نزدیک به ۱۰ روز در کنار سوژه‌ها بودم و به مناطق مختلفی رفتیم. سال ۱۴۰۲ نیز مراحل پست پرداکشن را انجام دادیم و در نهایت، این مستند از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی خریداری شد.
کارگردان «واهگ» درباره بازتاب‌های این مستند گفت: واهگ نخستین بار در جشنواره سینما حقیقت به نمایش درآمد و پس از آن در جشنواره حوا نیز برنده جایزه بهترین پژوهش شد. علاوه براین، بازخورد‌های خوبی از مخاطبان گرفتم و هر کسی که فیلم را می‌دید می‌گفت که حس خوبی از آن گرفته است. به نظرم اگر این مستند بتواند به بخش مسابقه جشنواره تلویزیونی مستند راه پیدا کند، اتفاق بسیار خوبی است چرا که مخاطب گسترده‌ای می‌تواند آن را تماشا کند.
جان بزرگی درباره ظرفیت تلویزیون برای نمایش آثار مستند گفت: تلویزیون ظرفیت بسیار زیادی برای پخش مستند دارد؛ فیلم‌ها و سریال‌های زیادی از تلویزیون پخش می‌شود و خوب است که بخشی از آنتن به فیلم‌ها و مجموعه‌های مستند اختصاص پیدا کند. تلویزیون باید مستند‌های استاندارد را برای عموم مردم به نمایش بگذارد و آثار جدید از کارگردان‌های طیف‌های فکری مختلف در ژانر‌های متنوع را پخش کند. به عبارت دیگر، نمایش آثار در تعدادی ژانر محدود اتفاق خوبی نیست. خوب نیست که فقط برخی مستند‌ها در ژانر‌های محدود اعم از حیات وحش، مذهبی، مناسبتی و … پخش شود.
او بیان کرد: جالب است بدانید زمانی که به شهرستان‌های مختلف می‌روم و با مردم گفتگو می‌کنند، بخش مهمی از آنان می‌گویند که شبکه مستند و مستند‌های تلویزیون را دنبال می‌کنند، در حالی که بسیاری از آنان دیگر تولیدات تلویزیون در حوزه فیلم و سریال را تماشا نمی‌کنند. این اتفاق، برای سینمای مستند بسیار ارزشمند است.
وی به جشنواره تلویزیونی مستند اشاره و تاکید کرد: جشنواره تلویزیونی مستند، فضایی را فراهم می‌کند تا مستند‌هایی که در طول سال از تلویزیون نمی‌بینیم را در یک دوره ۲ ماهه تماشا کنیم و این اتفاق بسیار خوب است. البته شبکه مستند می‌تواند تنوع پخش خود را به قدری بالا ببرد که تمام طول سال، نوعی جشنواره تلویزیونی مستند باشد. هر سال فیلم‌های زیادی تولید می‌شود که جایی برای پخش ندارند و تنها مکان نمایش‌شان جشنواره‌هایی مثل جشنواره تلویزیونی مستند است. مهم این نیست که مستند در جشنواره باشد یا نباشد، بلکه مهم پخش این آثار است. دقت داشته باشید ذات پخش مستند از تلویزیون به دلیل دیده شدن بهتر و مخاطب میلیونی آن اتفاق بسیار خوبی است و جشنواره نیز فضای رقابتی به آن می‌بخشد. علاوه براین، سینمای مستند برای مردم ذائقه‌ساز است و اثرگذاری در آن جامعه نسبت به آن چیزی که تصور می‌شود، بیشتر است.
او خاطرنشان کرد: علاوه براین، سینمای مستند این امکان را فراهم می‌کند تا مردم بتوانند جا‌هایی که نرفته‌اند را ببینند و با آداب و رسوم و فرهنگ‌های مختلف آشنا بشوند. به نظرم تلویزیون نقش مهم و به‌سزایی در این زمینه دارد و جایگاه فرهنگسازی و ذائقه‌سازی خواهد داشت.
وی اضافه کرد: من حضور مستندسازان جوان و شهرستانی را در تلویزیون ندیده‌ام. البته زمانی که به جشنواره سینما حقیقت می‌روید، با تعداد زیادی مستندساز شهرستانی روبه‌رو می‌شوید، اما اکران آثارشان تنها برای یک یا دوبار انجام می‌شود و تمام می‌شوند.
تلویزیون این ویژگی را دارد که اکران گسترده‌تر با مخاطبان بیشتری به فیلم بدهد و بینندگان را با اقصی نقاط ایران بیشتر آشنا کند. مستند‌ها هر کدام نوعی زاویه دید و دیدگاه مستندساز را به تصویر می‌کشند؛ چرا این آثار نباید در تلویزیون دیده شوند؟ اگر فیلتری هست عبور کند و دیده شوند. مستند‌های خوبی داریم که هیچ منعی برای پخش از تلویزیون ندارند، اما باز هم پخش نمی‌شوند. به نظرم شبکه مستند باید به صورت مداوم این فیلم‌ها را پخش کند.
وی در پایان گفت: جشنواره تلویزیونی مستند می‌تواند به عدالت رسانه‌ای کمک کند، اما دقت داشته باشید این جشنواره به مدت ۲ ماه برگزار می‌شود و بعد از آن دیگر خبری ازش نیست؛ بنابراین در طول ۲۴ ساعت، تنها یک باکس به پخش مستند اختصاص پیدا می‌کند که بخش کوچکی از برنامه‌های شبکه مستند است؛ بنابراین جشنواره می‌تواند به عدالت رسانه‌ای کمک کند، اما به تنهایی کافی نیست و باید اکران و نمایش مستند‌ها در تمام طول سال اتفاق بیفتد.
