رمضان؛ ماه تقوا و تحول درونی
حجت الاسلام والمسلمین مهدی یعقوبی گیلانی، کارشناس مذهبی و پژوهشگر مسائل دینی درمورد برخی از راه‌های تحول در ماه مبارک رمضان بیان کرد: یکی از دعا‌هایی که هر انسان مومن و روزه‌داری در ماه مبارک رمضان لااقل بعد از هر نمازی ورد زبان خویش قرار می‌دهد این است که می‌گوید: «اَللّهُمَ غَیِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ»«خدایا بدیهاى حال ما را به خوبى صفات خودت تغییر ده.»
این کارشناس مذهبی تصریح کرد: یکی از راه‌های سریع تحول و بهتر شدن در ماه عزیز رمضان، نشستن سر سفره معنوی کلام خداوند و اهل‌بیت (ع) است و بنا بر روایات، رمضان ماه بهار قرآن دوستان عالم است. اما نباید فراموش کرد که بنا به فرموده قرآن و بزرگان، کتاب آسمانی قرآن برادر و خواهری نیز دارد که کتاب شریف نهج البلاغه به اَخ القرآن یا برادر قرآن و کتاب شریف صحیفه سجادیه به اُخت القرآن یا خواهر قرآن معروف است. از اینرو، بسیار خوب است همان‌گونه که در این ماه مبارک، حداقل یک بار ختم قرآن داریم برای یک‌بار هم شده است نیمی از نهج البلاغه و صحیفه را مطالعه کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی مطرح کرد: قصد داریم به یکی از دعا‌های کتاب صحیفه سجادیه که راجع به ماه مبارک رمضان است مراجعه کنیم تا کمی با این ماه عزیز آشنا شویم.
در بـاب مـاه رمـضـان، چند جمله از دعاى چهل و چهارم صحیفه ى سجادیه را که مربوط به هـمـیـن ماه است، انتخاب کرده ام و ترجمه‌ی همین چند جمله را بیان می‌کنم.
امام سجاد علیهم‌السلام، در اولِ دعاى مورد اشاره (دعای ۴۴ صحیفه سجادیه) مى فرمایند:«الْحـَمـْدُ لِلَّهِ الَّذِی هـَدَانـَا لِحـَمـْدِهِ، وَ جـَعـَلَنـَا مـِنْ أَهـْلِهِ»
مـا را اهـل حـمـد قـرار داد. مـا از نِعم الهى غافل نیستیم و او را حمد و شکر مى کنیم. او راه‌هایى در مقابل ما باز کرده است که به حمدش برسیم. همچنین، غایات و راه‌هایى معیّن فرموده و ما را در این راه‌ها به رفتن واداشته است.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: ماه رمضان راهی برای رسیدن به کمال است و امام سجاد علیهم السلام در دعای ۴۴ صحیفه سجادیه می‌فرمایند: «وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، وَ شَهْرَ التّمْحِیصِ» «حمد خداى را کـه یـکـى از ایـن راه‌هـایـى کـه مـا را بـه او، بـه کـمـال و بـه بـصیرت نسبت به معدن عظمت مى رساند، همین ماه رمضان است.»
امام سجاد تعبیر مى کنند به (شَهْرَهُ) یعنى شهر خودش و شهر خدا را یکى از این راه‌ها قرار دادند و این بسیار پرمعناست. چون اگـر فـکـر کنیم همه ى ماه‌ها ماه خدا و برای خداوند متعال هستند. وقتى که مالک همه‌ى وجود، بخشى از وجود را معیّن مى کنند و آن را به خود نسبت خاص مى دهند، معلوم مى شود نسبت به این بخش، توجه و عنایت ویژه اى دارند.
سپس، مى فرمایند: «وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ»؛ این ماه، ماه تمحیص است.
تمحیص یعنى چه؟ یعنى خالص کردن. مقصود این است که در این ماه، ناب و خالص شویم.
حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی گفت: عـزیـزان من! در وجود شما، زر ارزشمندى نهفته است که متأسفانه در موارد بسیارى، این زر بـا خـاک، بـا مـس و بـا اشـیاى کم قیمت در هم آمیخته و مخلوط شده است. در حقیقت، گنجى در درون شـماست که با خار و خاشاک هم آمیخته است. این در حالی است که همه‌ى زحمت انبیاى الهى براى این بود کـه مـن و شـمـا بـتوانیم آن زر، آن عنصر قیمتى را در وجود خودمان ناب و خالص کنیم و از بـوتـه درآوریـم و امـتـحـان‌هـا و شـدت‌ها در دنیا براى این است. زیرا اگر خداوند متعال تکلیف‌هاى سخت را متوجه اشـخـاصـى مى کند، براى همین منظور است و درواقع، مجاهدت در راه خدا براى این است.
شـهـیـد کـه در راه خـدا از ارزش زیادی برخوردار است هـمـه ارزشش براى همین است که با آن مجاهدت بـزرگ و نـهـادن جـان در مـعـرض فـدا کـردن، تـوانـسـتـه است خود را ناب و خالص کند؛ مثل خالص شدن طلا و بیرون آمدن از بوته.
رمضان مـاه خالص شدن است و اگر درست نگاه کنیم، خالص شدن در این ماه، از راه‌هاى دیـگـرِ خـالص شـدن، آسـان‌تـر اسـت و ما با همین روزه و مبارزه کردن با نفس مى توانیم خودمان را خالص کنیم.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: با این‌که خداوند متعال و مهربان این‌قدر به ما لطف دارند. اما دو چیز جلوی بهره بردن ما از ماه مبارک و کل سال و همه عمر را می‌گیرد:گناه کردن و انجام رذائل اخلاقی به عنوان دو راهزن هر انسانی هستند. بنابراین، اغلب گمراهی هایى که وجود دارد، یا به خاطر گناهانى است که از مـا سـر مـى زنـند و یـا به خاطر خصلت‌هاى زشتى هستند که در وجود ما نهفته اند. «ثُمَّ کـانَ عـاقـِبـَةُ الَّذِیـنَ اَساءُ السُّواءى اَنْ کَذَّبُوا بِایاتِ اللّهِ.»
گناه، عاقبتش گمراهى است. مگر این که نور توبه در دل انسان بدرخشد.
این که مدام به ما مى گویند اگـر یـک گـنـاه کردید، پشت سر همان گناه توبه کنید؛ از تکرار گناه پشیمان شوید و تـصـمـیـم بگیرید که دیگر گناه نکنید، براى این است که فرو رفتن در باتلاق گناه، کار خطرناکى است و گاهى انسان به جایى مى رسد که دیگر راه برگشتى ندارد.
حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی تصریح کرد: یـکـى گـنـاه اسـت کـه وسیله ى گمراه شدن مى شود و دیگری هم، خصلت‌هاى ناپسند هستند. در حقیقت، خصلت‌هاى زشت، بیشتر از گناهان فعلى به گمراهى انسان مى انجامند. بنابراین، اگر ما در هر کار و هر حرف و هر عقیده اى، خودپرست و خود رأى باشیم، همدیگر را تخطئه کنیم و بگوییم فـقـط مـن درسـت فـهـمـیـدم و درسـت عـمـل مـى کـنـم و بـه هـیـچ مـشـورت و اسـتـدلال و مـنـطقى اعتنا نکنیم و به هیچ حرف حقى گوش نسپاریم؛ اگر حسد در وجود ما چـنـان ریـشـه دوانـیـده بـاشد که به خاطر آن، زیبا را زشت ببینیم و حاضر نباشیم حقیقت درخـشـانـى را در جـایـى تـصـدیـق کـنـیـم؛ اگـر حـب شـهـرت، حـب مـقـام و حـب مـال، مـا را از پذیرش حقیقت باز دارد، این جاست که پذیراى صفات خطرناک گمراه کننده شده ایم.
این پژوهشگر مسائل دینی ضمن بیان بشارتی به گنهکاران گفت: می‌خواهم یک بشارت به آن دسته افرادی بدهم که متأسفانه، گرفتار گناه و رذائل اخلاقی شده اند و این‌که رذائل اخلاقی و گناه قابل تغییر و عفو و بخشش هستند. پس نگران و ناامید نباشید و درواقع، تذکر و توجه به خداوند متعال راه جبران اشتباهات است و رمضان، ماهی است که می‌توان با تذکر و توجه در آن، به جبرانِ کرده‌های ناپسند پرداخت. در «دعای ابوحمزه»، عبارتی بسیار تکان‌دهنده وجود دارد؛ که آن عبارت، این است:
«وَ أَعْلَمُ أَنَّکَ لِلرَّاجِی بِمَوْضِعِ إِجَابَةِ وَ لِلْمَلْهُوفِینَ بِمَرْصَدِ إِغَاثَةٍ وَ أَنَّ فِی اللَّهْفِ إِلَى جُودِکَ .»
فرد دعا خوان و ثناگو، عرض می‌کند: «ای خدای من! من امید به تو را بر امید به غیر تو ترجیح دادم. پناه آوردن به تو را جایگزین پناه بردن به دیگران کردم و می‌دانم اگر کسی به سوی تو بیاید، راه نزدیک است…»
هر جا هستید، هر که هستید، در هر لباسی هستید، در هر سنی هستید؛ای جوان!ای پسر و دختر جوان!ای مرد و زن میانسال!ای پیرمردان و پیرزنان!ای فقرا!ای اغنیا!ای علما!ای متوسّط السوادها! هر که هستید، اگر احساس نیاز به خدا می‌کنید – که هر انسان سالمی این احساس را می‌کند – بدانید که خدا نزدیک است! یک لحظه دلتان را به خدا متوجّه کنید؛ جواب را خواهید شنید.
حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی درمورد بهترین توشه در ماه رمضان یادآور شد: آن‌چه که جلوی گناه و رذائل می‌ایستد، تقواست و بهترین توشه‌ها در این ساعات با برکت، انس باخدای متعال، رو کردن به او، دل بستن به او، خواستن از او و سخن گفتن با اوست. عزیزترین چیزی هم که در این روز‌ها و در این ماه از خدا می‌خواهید، «تقوا» باشد: «وَ أَسْعِدْنِی بِتَقْوَاکَ وَ لَا تُشْقِنِی بِمَعْصِیَتِک»
سعادت و دنیا در تقواست. آخرت و فتح و پیروزی نیز، در تقوا هستند و درواقع، گشایش در همه امور و فرج الهی، در پرهیزکاری و تقواست. پس، از خدا بخواهیم که دل با تقوا به ما عنایت کنند. یعنی به جای این‌که دل ما جذبِ هوا‌ها و هوس‌ها شود و انگیزه‌های دنیایی و مادی و شخصی و حقیر، ما را به سوی خود جذب کنند، اراده خدا جذبمان سازد و محبت او، ما را به خود جذب نماید و این، بر همه کار‌های ما، پرتو افکن باشد.
