دیپلماسی رسانهای محور اطلاع‌رسانی
برنامه صف اول شبکه خبر با حضور آقای دکتر فرشاد مهدی پور – معاون امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،موضوع فعالیت‌های معاونت امور رسانهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم را بررسی کرد.
مقدمه مجری: امروز هفدهم مرداد مصادف است با روز خبرنگار، خبرنگارانی که در تابستان و زمستان، گرما و سرما و در بحران‌های طبیعی و جنگ‌ها تلاش می‌کنند تا رویداد‌ها را روایت کنند و روایتگران صادقی باشند، در این چارچوب ما شاهد شهادت شمار زیادی از خبرنگاران در ایران و دنیا بودیم، شهیدان شهید رهبر در دوران دفاع مقدس گرفته تا شهید صارمی در مزارشریف و شهید محسن خزائی در شام و سوریه، اینها هر یک تلاش کردند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن رویداد‌ها را به سمع و نظر مردم برسانند.
سوال: الان یکی از وظایف اصلی که معاونت امور رسانهای و تبلیغات برعهده دارد سیاستگذاری و برنامه ریزی در حوزه رسانه‌ها است که البته طی دو دهه گذشته با پیوستن رسانه‌های مجازی و اینترنتی یک فضای دیگری باز شده، در سه سال گذشته چه تدابیری در این حوزه اندیشیده شده است؟
مهدی پور: همانطور که شما اشاره کردید تحولات در این حوزه تحولات فناوری به سرعت پیش رفته، ابتدای دولت هنگامی که دولت محضر مقام معظم رهبری شرفیاب شد، آنجا توصیه و تاکیدشان در مورد بازآرایی نظام رسانهای و نظام فرهنگی در کشور، ما تلاش کردیم که برای این موضوع به ایده‌هایی برسیم که احیانا بتوانیم این حرکت را به پیش ببریم، به نظر می‌رسید همانطور که شما اشاره کردید این تحولات فناورانه باعث تغییرات مهمی در مخاطب در مورد زیرساخت‌های حوزه رسانه، نحوه ارتباط شان با آن و تولید کنندگان محتوا شد، ما اولویت اول مان را گذاشتیم توانا کردن حوزه تنظیم گری، معمولا وزارت ارشاد به بخش‌های مرتبط با ما ماهیت حمایتی و پشتیبانی داشتند، نیل آنها به سمت یک کار تنظیم گری به دشواری همراه بود، به سرعت هم درگیر موضوعاتی شدیم که، چون تقریبا در تمام این سه سال گذشته ما در گفتگو‌های دوجانبه و در جلسات هم شما حضور داشتید و همین موارد را خود شما درک کردید ارز ترجیحی اتفاق افتاد به فوریت ماجرای اغتشاشات ۱۴۰۱ بود و بحث جام جهانی و رویداد‌های فرهنگی در آن سال برگزار می‌شد ۱۴۰۲ همین طور و این ۴-۵ ماه گذشته، تلاش کردیم که یک وحدت رویه‌ای بین سازمان‌های درگیر در این موضوع بوجود بیاید اعضای صنف نسبت به این موضوع آگاهی بیشتری پیدا بکنند و نهایتا با کمک دستگاه‌های تخصصی مسیر هدایت افکار عمومی را به صورت منضبط‌تر و روشن تری پیش ببریم. من یکی از قله‌های آن موضوع را ماجرای مربوط به جام جهانی می‌دانم که ما در یک ارتباط تنگاتنگ با بخش تخصصی در وزارت ورزش، سازمان صدا و سیما و دستگاه‌های دیگر موفق شدیم که آن رویدادی که ممکن بود به اشکالاتی بربخورد به طور موفقیت آمیز با همه دستگاه‌های مرتبط به سرانجام رسید و آن موضوع به پایان آمد.
سوال: شما خودتان از کف حوزه رسانهای بودید یعنی از روزنامه صبح نو، قدس، همشهری و خبرگزاری فارس، جا‌های مختلف بودید، مهم‌ترین چالشی که فراروی دست اندرکاران رسانه‌ها هست، ما همه اینها را در قالب خبرنگار می‌دانیم، ولی در یک رسانه مشاغل متعددی وجود دارد، مهم‌ترین چالش الان چیست؟
مهدی پور: همین ساعتی قبل جلسه‌ای با حضور فعالان رسانهای و مدیران مسئول در حضور رئیس جمهور تشکیل شد، آنجا سرفصل خیلی از موارد بحث مسائل معیشتی بود، دامنه مسائل معیشتی متنوع است، از ثبات شغلی و ثبات کاری گرفته تا حقوق و دستمزد، نحوه بازنشستگی، مسکن و …، این موضوع موضوع اختصاص الزاما به این صنف ندارد الان وضعیت معیشتی و اقتصادی در همه وضعیت‌ها برابر است، به نظر من می‌آید که، یعنی از صنف بپرسید از خبرنگاران بپرسید بخش خیلی زیادشان به این موضوع اشاره می‌کنند، من می‌خواهم موضوع مهمی را اضافه کنم که ما به طور کلی نسبت به تحولات فناورانه و تغییرات مهمی که اتفاق افتاده، حرکت رسانهای مان با آن به صورت همزمان حرکت نکرده و هر چقدر رسانه‌ها به سمت همگرایی حرکت کردند رسانه‌های ما هنوز در مقدمات این حرکت هستند و گهگاه احساس می‌کنند که از این چرخه عقب ماندند و دچار ضعف هستند، من البته با خود انتقادی از وضعیت رسانه‌ها کاملا موافقم ولی یک جور خودتحقیری هم گهگاه مشاهده می‌کنیم، بهرحال اگر امروز ما وضعیت رسانهای کشور را بررسی کنیم می‌بینیم که عمده صدا‌ها مبنایش در داخل کشور است یعنی از داخل کشور به خارج منتقل میشود، فکر می‌کنم که ما اگر موفق بشویم که با آموزش، با توانمندکردن عزیزان مان در این حوزه و با آشنایی و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی جدید و فناوری‌های جدید اینها را تقویت بکنیم، حتما یک جهش و یک حرکت رو به جلو در این حوزه بوجود خواهد آمد.
سوال: نقش دانشکده‌هایی که در حوزه ارتباطات، مدیریت رسانه و تربیت کادر برای رسانه‌ها فعال هستند، در این زمینه چیست و چقدر می‌تواند ما را به آن اهداف خودمان برساند؟ یعنی خبرنگارانی متخصص در حوزه‌های مختلف تربیت بشوند؟
مهدی پور: ما حدود بیش از ۲۰ واحد آموزشی دانشگاهی در حوزه روزنامه نگاری، ارتباطات، روابط عمومی و رشته‌های مرتبط داریم، خود ما در مجموعه معاونت یک اداره کل بین رشته‌ای داریم برای حوزه ارتباط با دفتر مطالعات، نکته‌ای که به نظرم خیلی حائز اهمیت است، ما یک پایشی انجام دادیم در مورد سبد کارشناسی ارشد و دکتری در این رشته‌ها و دیدیم این هرم از کارشناسی رفته روی ارشد و از ارشد رفته روی دکتری، در حالی که کار رسانه کاری است که باید از پایین شروع شود از مهارت شروع شود از توانایی‌های ابتدایی باید شکل بگیرد، خبر، گزارش، همه اینها آموخته بشود و بعد مراحل بعدی طی بشود، یکی از چالش‌های مهم این حرکت به سمت رشته‌های تکمیلی است تا رشته‌های مقدماتی، من این آفت را در این مدت شناسایی کردیم با دوستانمان در وزارت علوم بار‌ها راجع به این گفتگو کردیم که چطور می‌توانیم این کار را انجام بدهیم؟ در برخی از این رشته‌ها حتما شما هم آشنا شدید دوستانی که وارد رشته‌های ارشد و دکتری می‌شوند هیچ مقدمه‌ای را در حوزه رسانه و ارتباطات طی نکردند، ما سالیانه بیش از هزار خروجی دارد این سه تا رشته در کشور، اما شما وقتی می‌خواهید یک جایی مثل صدا و سیما که این همه عرض و طول دارد و نیازمندی‌های متعدد دارد پیدا کردن تعداد خبرنگار حرفه‌ای برایش دچار اشکال میشود به دلیل این که نهاد دانشگاهی نسبت به این موضوع خودش را مکلف و وفادار و متناسب با تحولات تغییر نداده و به نظرم می‌رسد که مثلا شما خیلی از رشته‌ها را می‌بینید که مثلا با آموزه‌های ۳۰ سال قبل نوشته شده و تربیت شده و نیازمندی‌های امروز در فضای مجازی، هوش مصنوعی و علوم شناختی و … را اصلا تدارک نمی‌کند.
سوال: یکی از موضوعاتی که در این زمینه وجود دارد این است که وقتی که به دانشکده‌های ادبیات نگاه می‌کنیم، می‌بینیم دانشکده‌های ادبیات سال‌ها کار کردند ولی هیچ شاعری تحویل ندادند، بلکه برخی بودند که قبلا شعر می‌گفتند و بعد رفتند در دانشکده، این تقویت شده و اصولی‌تر یاد گرفتند که مثال نمی‌خواهم بزنم در حوزه ارتباطات هم همین طور است، ما روزنامه نگاران قدری که به الان استاد حوزه روزنامه نگاری هستند اینها در رسانه‌ها رشد کردند و بعد رفتند تحصیلات تکمیلی را طی کردند، ما برای این موضوع در بازآرایی که شما مسئولیت آن را داشتید آیا تدبیری شد؟ اصلا این به عنوان یک دغدغه مطرح شد یا نه؟
مهدی پور: سی سال قبل اساسا مسئله این بود که ما آموزش روزنامه نگاری مان ضعیف است، امروز الحمدالله خیلی به مقیاس وسیع دارد این کار انجام میشود ما تلاش کردیم در این دوره، دوره‌های بین رشته‌ای را توسعه بدهیم، مثلا با مرکز علوم شناختی توافقی کردیم که رشته علوم شناختی حوزه رسانه در آنجا در رشته ارشد بود، ما تقویت کردیم که برقرار شود و عناوین جدید را اضافه کردیم، امسال بنایمان این بود که در ۳۰ استان کشور در حوزه‌هایی که مقدماتی و تخصصی رشته‌های جدید را آموزش بدهیم سال گذشته در ۱۵ استان توانستیم این کار را انجام بدهیم حدود ۴ هزار نفر در این دوره‌ها شرکت کردند و مورد اقبال و آموزش قرار گرفتند.
سوال: الان شمار خبرنگارانی که فهرست شان در اختیار شما هست، چه تعداد هستند؟
مهدی پور: ما یک سامانه‌ای را در این چند سال اخیر در همین دوره بود و تقویت شد و امروز که داریم صحبت می‌کنیم به اسناد آن می‌توانیم استناد بکنیم حدود ۱۲ هزار خبرنگاری که اطلاعات شان به روز است و ظرف شش ماه گذشته همه اینها فعال بودند را در این جا داریم، عدد کمی بیشتر از این است یعنی شاید مثلا حدود ۱۷ هزار نفر توسعه پیدا می‌کند ولی ما، چون این اطلاعات را به روز رسانی می‌کنیم این ۱۲ هزار نفر حتما امروز دارند در یک رسانهای فعالیت می‌کنند.
سوال: اعم از رسانه‌های ملی، رسانه‌های استانی و رسانه‌های شهرستان ؟
مهدی پور: بله با هر طیفی حتی ممکن است پایگاه خبری باشد، اخیرا یک درگاهی را به آن اضافه کردیم در فضای مجازی هم به آن اضافه شد، حدود ۱۲ هزار نفر را ما می‌توانیم بعنوان یک عدد پایه در این جا ذکر بکنیم بعنوان خبرنگار، تعداد رسانه‌هایی که ما در کشور الان مجوز داریم اعم از خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها، پایگاه‌های خبری و مجلات، در ابتدای دوره حدود ۱۵ هزار تا بود امروز هم همین حدود است ما ۴ هزار مجوز جدید صادر کردیم در این دوره، حدود ۴ هزار مجوز هم تبدیل وضعیت پیدا کردند ولی تلاش مان در همین بازآرایی همین بود که بازآرایی سیاست توسعه کیفی، رسانه‌ها با وجود ۴ هزار تا مجوز جدید حجم شان به طور کلی افزایش پیدا نکند، چون بشود حمایت درستی از آنها انجام داد، بشود آموزش‌ها را تکمیل کرد و ….
سوال: یکی از موضوعات مهمی که وجود دارد این است که در کشور کار‌های مثبتی صورت میگیرد، اما به نظر می‌رسد که به درستی در اختیار افکار عمومی قرار نمی‌گیرد، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که مثلا ما رتبه مان در حوزه نانو زیر مثلا ۴ و ۵ است، اما وقتی که از مردم می‌پرسید این را مثلا بالای ۲۰-۳۰ می‌دانند یا در حوزه نظامی همین طور، در حوزه برخی از حوزه‌های مختلف وضعیت همین طور است، این یعنی این که رسانه‌ها که وابسته به دولت هستند نتوانستند آن کار‌هایی را که دولت دارد انجام می‌دهد به درستی و هنرمندانه به افکار عمومی منتقل کنند، آیا برای این میشود راهکاری پیدا کرد؟
مهدی پور: ما کمتر از ۲۰ درصد از رسانه هایمان مسئولیت شان حقوقی است. یعنی این حقوقی اعم از دولت و همه بخش‌های دیگر است و ۸۰ درصد رسانه‌های ما خصوصی اند یعنی اساسا افراد دارند آنها را اداره می‌کنند بنابراین ما با بخش خصوصی طرف هستیم یعنی عمدتا با بخش خصوصی که یکسری فعال رسانهای آنها را دارند اداره می‌کنند می‌خواستم این نکته مدنظرتان باشد، نکته دوم این که پاسخ به سوال حضرتعالی داده باشم ما تلاش کردیم که در ایین نامه‌ها، شیوه نامه‌ها، ابلاغیه‌ها و توصیه‌هایی که به رسانه‌ها داده میشود، مرتبا این موضوع گنجانده بشود، رتبه‌ها، جایزه‌هایی که در جشنواره‌ها داریم، چون ما تمام جشنواره‌هایی که متوقف مانده بود را احیا کردیم، تمام رویداد‌ها مثل نمایشگاه‌ها را ما دوباره احیا کردیم، بعضی هایشان ۶ سال بعضی هایشان ۱۰ سال بود که متوقف بود همه را دوباره احیا کردیم و در همه اینها تلاش مان این بود که میل به کیفی شدن را با شعار امید یعنی در خیلی از موارد امید، ایمان اینها شعار‌های اصلی بود و جوایز سعی می‌کرد به این سمت برود که امیدآفرینی را توسعه بدهد. اما بهرحال حرکت تدریجی است، چون یک گسل، یک شکاف است، مسئله به صورت تدریجی در یک دهه‌ای ایجاد شده ترمیم کردن آن زمان می‌برد و سویه‌های نادرستی هم بعضا وجود داشته که باعث شده که این مسیر جلو برود، ما از مسیر شیوه نامه هایمان، ابلاغیه هایمان، مقررات مان سعی کردیم که این را تقویت بکنیم و با رویدادهایمان آن را تکمیل کنیم.
سوال: گاهی اوقات، گاهی که نه، ببینید ما یک کشوری هستیم که ۸۵ میلیون جمعیت دارد، اما بیش از ۲۶۰-۲۷۰ شبکه تلویزیونی فارسی زبان دارد برای آن برنامه پخش می‌کند و آن هم مجانی و همه آنها هم برخلاف هنجار‌های جمهوری اسلامی دارد این کار را.
مهدی پور: من فرمایش شما را تکمیل بکنم، فقط این شبکه‌های تلویزیونی است شما بستر‌های مجازی و. عدد خیلی بیش از اینها میشود.
سوال: بله، در صورتی که شما می‌بینید که مثلا برای یک کشوری مثل چین با یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون جمعیت یک دانه شبکه مجانی هم از سوی غربی‌ها تدارک دیده نشده یا برای کشور هند با یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون نفر جمعیت هم یک شبکه هندی مجانی تهیه نشده، این نشان می‌دهد که یک هجمه عظیم رسانهای بر ضد کشور تدارک دیده شده و جنگ ابزار هم به جنگ افکار تبدیل شده، وزارت ارشاد اسلامی برای حمایت از این جبهه رسانهای در داخل کشور چه کاری را طراحی کرده که بتواند مقابل اینها بایستد و جلوگیری کند از آن تحت تاثیر قرار گرفتن افکار عمومی با اخبار جعلی، فیک نیوز‌هایی که به صورت مستمر افکار عمومی را تحت فشار قرار می‌دهند؟
مهدی پور: ما ذیل عنوان دیپلماسی رسانهای تمام برنامه هایمان را متمرکز کردیم، سه دسته اقدام این جا صورت گرفت، بخش اول این بود که ما بتوانیم از طریق پیمان‌ها و توافقات بین المللی یک جبهه رسانهای مشترک در برابر این جنگ تاثیر بی نظیر علیه جمهوری اسلامی ایجاد بکنیم. در این راستا مرتبا تفاهمنامه‌های دوجانبه‌ای با دول خارجی منعقد می‌شد که در تقریبا همه اینها موضوع اخبار خلاف واقع، موضوعات مرتبط با آن به صورت کمیته‌های جاری ذکر می‌شد. مثلا فرض کنید که با ترکیه، با روسیه، با چین، با الجزایر، با ترکمنستان، با تقریبا همه کشور‌های همجوار تلاش کردیم که به این نقطه برسیم بعضی هایش انجام شد مثلا آخرین مورد آن با کشور عراق بود که متاسفانه سفر رئیس جمهور همان هفته‌ای بود که ما هفته قبل این پیش نویس آماده شد متاسفانه رئیس جمهور فقید شهید امکان امضای این را پیدا نکردند و نتوانستیم این را به سرانجام برسانیم. نکته دوم، ما کمیته‌هایی را تشکیل دادیم که تقریبا همه ظرفیت‌های رسانهای ما که می‌توانند در حوزه بین الملل عمل کنند کنار هم بنشینند، ما این جا از کمک معاونت برون مرزی کاملا بهره‌مند بودیم یعنی کارشناسان معاونت برون مرزی و نمایندگان آن در همه جلسات ما حضور داشتند و همه رسانه‌هایی که می‌توانند در حوزه برون مرزی کار بکنند، مستحضر هستید که ما تعداد قابل توجهی رسانه داریم که به زبان‌های غیر فارسی فعالیت می‌کنند، توانمندکردن اینها، تقویت اینها، حمایت از اینها و همگرا کردن اینها برای حرکت رسانهای کشور، سوم این بود که این کار فقط در تهران یا در واقع با تفاهمنامه دوجانبه انجام نمی‌شود، باید از اعزام خبرنگار به خارج از کشور در رویداد‌ها، درموقعیت‌های جنگی، در موقعیت‌های مخاطره آمیز حمایت بشود و این کار را به سرانجام برسانیم، در اوکراین اگر اتفاقی می‌افتد خبرنگار ما باید حضور داشته باشد در سوریه، عراق، لبنان، در سدحداتی که هر کدام از این اتفاقات می‌افتد برای این هم تعداد قابل توجهی رویداد و سفر پیش بینی شد در این دوره هم مدیران، هم خبرنگاران برای پوشش و برای آموزش در این سفر‌ها شرکت کردند، متقابلا ما هیات‌هایی را پذیرایی کردیم، وارد ایران شدند، رویداد‌هایی پیش بینی شد مثلا یک نمونه اش سال گذشته خاطرتان باشد در جشنواره خورشید فعالان رسانهای زن را از سراسر جهان از ۴۰ کشور دعوت کردیم ۷۰ فعال رسانهای آمدند در مشهد که با ایران آشنا بشوند و با موضوعات ما رو در رو بشوند و مثل این رویداد چندین برنامه دیگر هم پیش بینی شده بود هم اجرا شده بود، آخرین آن امیدواریم در دولت جدید دوستانی که متولی می‌شوند پیش ببرند این بود که به یک اتحادیه‌ای، به یک توافقی، بین کشور‌های تحریم شده برای مقابله با اخبار خلاف واقع دست پیدا بکنیم ما با کشور‌هایی مذاکره کردیم از آنها دعوت کردیم، طرحی را برای آنها فرستادیم که اینها در کنار همدیگر بتوانند یک انسجامی بدهند و در حوزه بین الملل در مقابل تولید اخبار دولتی جعلی علیه کشور خودشان منسجم بشوند، ما امیدواریم این طرح الان وجود دارد جزو آرزو‌های ما بود و برنامه‌هایی که پیشنهاد کردیم که می‌توانند دوستان مان در دولت جدید هم تعقیب بکنند.
سوال: بعضی اوقات خبر‌های جعلی از منابعی گفته میشود که گاهی اوقات سابقه بیش از یک قرن دارند مثلا مثل نیویورک تایمز، معمولا اینها رسانه‌هایی هستند که اعتبار برای خودشان دارند ولی می‌بینیم که یک خبری را منتشر می‌کنند که کاملا دروغ است مثلا ما در مورد این که یکسری دخترخانم نینجاکار در کرج کار می‌کردند تیتر زدند که مثلا رویترز تیتر زد که اینها مثلا برای تروریست این کار‌ها را می‌کنند که بعدا البته مجبور به عذرخواهی شد یا مثلا تصاویری … همین اخیرا در مورد نیویورک تایمز در مورد همین حادثه‌ای که در تهران منجر به شهادت شهید اسماعیل هنیه شد، دروغ گفت به گونه‌ای که خود کارشناسان امریکایی آمدند و گفتند که اصلا این دورغ است و این واقعیت ندارد، ما می‌بینیم که بعضی از این رسانه‌ها در ایران دفتر دارند، الان یک این است که چه تعداد رسانه خارجی در تهران دفتر و خبرنگار دارند؟ دوم این که اگر چنین اتفاقاتی می‌افتد که سابقه هم دارد با اینها چگونه برخورد میشود؟ تعامل میشود؟
مهدی پور: در مورد این چند رسانهای که نام بردید اینها در تهران الان دفتر ندارند به دلیل همین نوع برخورد‌ها در سالیان گذشته، یعنی قبل از این دولت هم اینها به این دروغ پردازی‌ها شهره شده بودند متاسفانه، به طرز عجیبی باید بررسی بشود که چرا اینها دروغ می‌گویند در موقعیت‌های حساس، این چند موردی که اشاره کردید دفتر ندارند، ما حدود نزدیک به ۲۰۰ تا دفتر نمایندگی و خبرنگار داریم در بعضی از موقعیت‌ها مثل انتخابات مثل این دوره حدود ۵۰۰ خبرنگار وارد کشور شده، عدد آن در دهه گذشته بی سابقه بوده است.
سوال: بیش از کدام کشور‌ها است؟
مهدی پور: طیف آن متنوع است یعنی از اروپا، آمریکا، کشور‌های آسیایی، آفریقا کمتر ولی کشور‌های همجوار ما که خیلی پرحجم بودند بعضی از همسایگان ما حتی می‌بینید تا ۲۰-۳۰ خبرنگارشان از رسانه‌های مختلف شان وارد ایران می‌شوند نکته‌ای که هست این مواردی که شما اشاره کردید، ما به جهت این که مسئولیت داریم در این زمینه، تعداد آن خیلی بیش از این است و فقط هم محدود به چند تا رسانه مشهور نیست، خوشبختانه به دلیل کانال‌های ارتباطی، همکاری وزارت خارجه، بسیاری از این موارد در موقعیتی که یک اتفاقی می‌افتد پیگیری میشود، اصلاح میشود، تذکر گرفته میشود و بخاطر همین اساسا در محیط داخل به آن اشاره نمی‌شود، همین اخیرا موردی اتفاق افتاده بود ما از طریق دوستان مان در وزارت خارجه پیگیری کردیم سفیر ما در آنجا یادداشت اعتراضی ثبت کرد و این موضوع مورد رسیدگی قرار گرفت. دوم بحث پیگرد حقوقی از این رسانه‌های اصلی بود، بخصوص در اغتشاشات ۱۴۰۱ یک برنامه ریزی منظمی صورت گرفت در مورد آن رسانه‌هایی که در برخی ا زکشور‌های غربی فعالیت می‌کنند، برخی دستگاههایمان متولی این شدند که شکایت حقوقی از آنها ثبت بکنند، برنامه‌هایی در این زمینه پیش رفت، تلاش شد که از روابط دو جانبه برای پاسخگو کردن اینها در این موارد استفاده بشود، بهرحال در این کشور‌ها همین یکی دیگر از کشور‌های همسایه چند روز گذشته یک مطلبی بعد از همین ترور رئیس دفتر سیاسی حماس، شهید هنیه در تهران منتشر کرده بود که به او تذکر داده شد، برای رسانه اش محدودیت اعمال شد تا اصلاح بکند مرتبا این اتفاق در حال جریان است و گفتگو‌ها، بخصوص ما از طریق همین تفاهم‌هایی که امضا کردیم می‌توانیم کار را خیلی تسهیل بکنیم، اما مستحضر هستید بعضی از این رسانه‌هایی که اسم بردید عمدا و با طراحی با برنامه ریزی مشغول به دروغ پراکنی در مورد سلامت رهبران کشور، در مورد حوادث داخلی و … هستند که اینها را باید با پیگرد‌های حقوقی که بعضی از موارد هم موفق شده و به پیش رفته و شما آثار آن را در منظم شدن تولید محتوا در آن رسانه می‌بینید یعنی آن جایی که شما حس می‌کنید یک رسانه دیگر آن کار را انجام نمی‌دهد مطمئن باشید که در مجموعه دستگاه‌های مختلف اقداماتی صورت گرفته است.
سوال: گاهی اوقات علیرغم ادعایی که میشود و غربی‌ها مدعی گردش آزاد اطلاع رسانی هستند در جمهوری اسلامی به صورت مشخص مثلا تا حدود ۲۰ تا، اندکی کم یا بیش، رسانه آمریکایی هستند از جمله آژانس‌ها، از جمله خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها دارند این جا فعالیت می‌کنند ولی آنجا مثلا صدا و سیما یا خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا در نیویورک دارند و اینها را هم محدود کردند و از حد ترخص اجازه نمی‌دهند خارج بشوند یعنی از حیطه مقر سازمان ملل اجازه هم نمی‌دهند، این که واقعا استاندارد دوگانه یا معیار دوگانه دارند، ادعا می‌کنند که گردش آزاد اطلاع رسانی است، اما در مورد خودشان که میشود این اطلاع رسانی را محدود می‌کنند و در عوض انتظار دارند که کشور‌های دیگر براحتی در کشور‌های دیگر می‌آیند تا روستا‌ها و شهرستان‌ها می‌روند کار می‌کنند حتی من اگر بخواهم این را بگویم واقعا میزان مصاحبه‌های مسئولان عالیرتبه جمهوری اسلامی با رسانه‌های خارجی بسیار بسیار زیاد است در دوره‌های مختلف هم این طور بوده، مربوط به یک دوره هم نیست؛ آیا اصلا شما اعتقادی به این توازن دارید؟ گاهی اوقات ما ممکن است بگوییم که همین که می‌آیند واقعیت‌ها را منعکس کنند این برای ما کفایت می‌کند، گاهی اوقات ممکن است بگوییم نه، مثلا باید یک توازنی بین اینها برقرار باشد.
مهدی پور: خیلی از این موارد به حوزه تلویزیون برمی گردد و همانطور که اشاره کردید به خبرگزاری جمهوری اسلامی علاوه بر این ما مسئله محدودیت پخش‌ها را هم داریم یعنی ماهواره‌ها را هم داریم تحریم خبرنگاران را هم داریم یعنی اینها علاوه بر این هم دارد صورت میگیرد، ما در این جا آن کاری که می‌کنیم بالاخره عرف مقابله به مثل مرسوم است، در یکی از کشور‌ها دفتر صدا و سیما محدود شد، دوستان گفتگو‌هایی را داشتیم از طریق وزارت خارجه مذاکراتی شد و ما اقدام مقابله به مثل در تهران انجام دادیم تا زمانی که این آزادی عمل برای سازمان در آنجا ایجاد نشود، در هر جایی که بتوانیم از روابط دو جانبه استفاده بکنیم به غایت این اتفاق می‌افتد، اما به جهتی ضرورت دارد که ما بعضا ورود اینها را هم تسهیل بکنیم تا یک تصویر معیوب و مختل شده از جمهوری اسلامی را که نقل می‌کنند اصلاح کنند، تجربه ما در همین وقایع اخیر خاطرتان باشد، در وقایع مربوط به شهادت رئیس جمهور شهید و بعد انتخابات نشان می‌دهد بودن اینها در تهران و در موقعیت‌های مختلف و بخصوص که صدا و سیما هم بخش زیادی از اینها را بازنشر می‌کند، تصویر جمهوری اسلامی را می‌تواند بهبود ببخشد و مانع از آن هجوم و فوبیایی است که علیه جمهوری اسلامی تولید میشود به هر حال ما با یک سیاست دو وجهی رو به رو هستیم ما مرتبا سعی کردیم در این زمینه اطلاعیه صادر کنیم محکومیت کنیم بعضی از اوقات به اینها به صورت مستقیم به این موضوعات منعکس شده، اما خوب به هر حال توفیقاتی است و بعضی از موارد هم عدم توفیق.
سوال: برای شکوفا کردن استعداد نوجوانان علاقه‌مند به حوزه اطلاع رسانی، رسانه و کسانی که در حوزه خبر می‌خواهند فعالیت کنند آیا طرحی هست؟ مثلا بعضی از کشور‌ها همین هنرستان‌های فنی یا حتی مقطع دانشگاه هم استاد دانشگاه به معنای آن نیست همان سردبیران رسانه‌ها می‌روند آموزش می‌دهند تا این منتقل شود آیا مثلا ما در کشورمان یک همچنین طرحی وجود دارد یا فکر کردید مثلا دبیرستانی داشته باشیم که از سال مثلا دهم در نظام جدید بروند به سمت این که آموزش خبرنگاری یاد بگیرند همان طوری که می‌رود آموزش برق و مکانیک و اینها یاد میگیرد؟
مهدی پور: اصل این ایده مطرح بوده، مکاتباتی با آموزش و پرورش انجام دادیم و درخواست کردیم برای هنرستان‌های تخصصی در این تسهیلاتی صورت بگیرد این هم جزو آن برنامه‌هایی است که امیدواریم که تکمیل شود، اما اینجا چیزی که می‌توانم اضافه کنم مثلا همین الان زیرساختش در کشور وجود دارد خبرگزاری وجود دارد به نام خبرگزاری دانش آموزی، پانا که خبرگزاری وزارت آموزش و پرورش است طرح‌های مفصلی برای آموزش خبرنگاری توسط این خبرنگاری در حال اجراست دوره‌های متعدد آموزشی، جشنواره‌های متعدد و با یک همکاری مشترک در همین سامانه‌ای که شما در موردش سوال پرسیدید سامانه خبرنگاران ما به زودی درگاه سن‌های پایین مثل پیش کسوتان، برای سن‌های پایین هم بنا داریم که این چرخه آن خبرگزاری و فعالیتی که برای آشنایی خبرنگاران جوان و نوجوان انجام می‌دهد تکمیل شود.
سوال: ما یکی از تحولاتی که در حوزه رسانه اتفاق افتاده با آمدن اینترنت و انسان رسانه هاست ما ابتدا یک گزارشی در مورد انسان رسانه‌ها می‌بینیم، خوب در دنیا تقریبا فناوری‌های نوین سبب تغییر در نوع رسانه‌ها شده و انسان رسانه‌ها یکی از پیامد‌های این تغییر فناوری است وزارت ارشاد اسلامی و به صورت مشخص معاونتی که شما سکان دار آن هستید در این زمینه چه کرده؟
مهدی پور: یک مقرراتی در این زمینه در کشور وجود داشت، اما دارای ابهام بود و به درستی این حوزه را توسعه نمی‌داد بعضی از آن حوزه‌ها هم ماهیت نظارتی داشت ما تلاش کردیم از طریق همین درگاهی که اشاره شد حوزه انسان رسانه‌ها را تا حدی به رسمیت بشناسیم ما در بحث تبلیغات که هم جزو ارکان مرتبط با ماست گروه‌های متعددی از اینها را شناسایی کردیم و با اینها جلساتی برگزار کردیم و سعی کردیم مسائل صنفی و مسائل موقعیتی اینها حل شود و همه اینها بیایند در چرخه قانونی قرار بگیرند به جهت این که تابع قانون می‌شوند ما درگاهی را باز کردیم در سال گذشته برای کانال‌های خبری، سامانه‌های خبری و انسان رسانه‌ها که می‌توانند از این طریق بروند عضو شوند و درگاه شان را ثبت کنند و از این طریق شامل قانون شوند و از حمایت‌های قانونی برخوردار باشند، چون اگر این کار را نکنند ممکن است تابع قوانین عمومی قرار بگیرند و مجازات‌های خیلی سنگین تری برایشان بار شود این مهم‌ترین اقدامی بود که ما به جهت زیرساختی تلاش کردیم که برای ساماندهی این حوزه انجام دهیم مثل کاری که شاید ده سال پیش این معاونت برای پایگاه‌های خبری صورت گرفت، اما خوب مستحضر هستید این دوره به خاطر این که حوزه پر دامنه‌ای است و افراد با سلایق مختلف و گروه‌های مختل دارند و تلاش مان این است که از طریق این سامانه دستگاه‌های نظارتی نسبت بهش آگاهی پیدا کنند و هم فعالان رسانهای مورد حمایت قرار بگیرند و ضابطه مندتر به این فعالیت شان ادامه دهند، خوشبختانه زیرساخت‌هایی که هم در حوزه شبکه‌ها و پیام رسانهای داخلی به وجود آمده به این مسیر کمک کرده تا امروز و باعث شده که این مسئولیت عمومی و مسئولیت اجتماعی به این حوزه توسعه پیدا کند
سوال: الان وضعیت صدور مجوز برای یک فردی که می‌خواهد اعلام کند که من در رسانه فعالم اعم از رسانه‌های با حوزه گسترده مثل خبرگزاری‌ها یا روزنامه‌هایی با شمارگان زیاد، یا کسانی که مثلا در انسان رسانه می‌خواهند کار کنند الان صدور مجوز چطوری صورت گرفته؟
مهدی پور: ما برای این کار از لحاظ قانونی یکی از قدیمی‌ترین تنظیم گری‌ها را داریم یعنی هیات نظارت بر مطبوعات و خبرگزاری‌ها در طول این سه سال گذشته ما هشتاد جلسه تشکیل دادیم در این موضوع و به صورت منظم، البته این هیات نقش نظارتی هم داردو صدور مجوز در آنجا صورت گرفته، چهار هزار مجوز رسانه جدید در این دوره صادر شده است و تقریبا معادل این عدد هم اصلاحاتی در فرایند‌های رسانهای مثلا فرض کنید مدیر مسئولی جابه جا شده، رسانهای از هفته نامه روزنامه یا از پایگاه خبری به هفته نامه تبدیل وضعیت داده و مشکلات این جوری یعنی مجموعا حدود هشت هزار مجوز جدید و اصلاح مجوز‌های قبلی در این دوره انجام شده و هر فردی می‌تواند وارد شود و طبق قانون مطبوعات صلاحیت هایش را آنجا ذکر می‌کند و در یک فرایندی تایید یا ممکن است رد شود و خارج شود ما به جهت تنوع هم پایگاه‌های خبری، روزنامه‌ها انواع نشریات چاپی مثل هفته نامه، ماهنامه، روزنامه انواع سامانه‌های خبری مثل کانال‌های خبری، اپلیکیشن و … یک تنوع بسیار زیادی دارد یعنی ما با حوزه‌های مختلفی این کار را انجام می‌دهیم. اضافه بر این اینها عمومی هستند ما اختصاصی و تخصصی هم داریم نشریات دانشگاهی که سهم بزرگی را نشریات دانشگاهی به عهده می‌گیرند که ماهیت علمی و پژوهشی پیدا می‌کنند و اخذ مجوز می‌شوند.
سوال: چه کمک‌هایی در چارچوب یارانه به رسانه‌ها صورت میگیرد، چون واقعا اداره یک رسانه کار مشکلی است به دلیل این که خوب الان دسترسی اطلاعات از طریق شبکه‌های مجازی خیلی زیاده شده واقعا ممکن است صرف نکند از لحاظ اقتصادی که فردی بیاید یک روزنامه چاپی را در تیراژ بالا یا شمارگان زیاد منتشر کند الان مثلا قبلا که بحث کاغذ با نرخ یارانه بود الان هم صورت میگیرد؟
مهدی پور: نگاه کنید حمایت‌های ما به صورت مستقیم و غیر مستقیم است بخشی از آنها حمایت‌هایی است که به صورت غیر مستقیم انجام میگیرد معافیت‌هایی که در زمینه مالیات، بیمه، اینترنت، خدمات پایه مثلا فرض کنید همه رسانه‌ها می‌توانند در یک موقعیت غیر اداری مستقر شوند این آیین نامه دولت داده و این در دوره ما هم نیست یعنی اصناف به اینها فکر کردند بعضی از این آیین نامه‌ها بیش از سی سال، بیست و پنج سال سابقه دارند یعنی اساسا این نکته را من به این جهت عرض می‌کنم دستگاه دیوان سالای و حکمرانی در جمهوری اسلامی به اعتبار این که قانون اساسی به موضوع رسانه پرداخته از ابتدا تلاش کرده حمایت‌هایی را در این حوزه انجام دهد و این موارد متعددی را من می‌توانم از این جهت ذکر کنم که متنوع است، اما حمایت‌های مستقیم یکی بخشیش یارانه است و یک بخشی عنوانی داریم به نام آگهی‌های دولتی و بخش سوم هم کاغذ است. من کاغذ را یک اشاره کنم فرصت شد موضوع دیگر را عرض کنم در ابتدای دولت که ما تحویل گرفتیم خوب با بحران کاغذ رو به رو بودیم راجع بهش مرتبا حرف زدیم رییس جمهور فقید در این موضوع مورد خطاب قرار گرفتند ایشان دستورات متعددی صادر کردند و ما موفق شدیم ارز ترجیحی برای حوزه مطبوعات را با دستور و مصوبه‌ای که ایشان در یکی از شورا‌های عالی اخذ کردند وارد کنیم تا همین امروز مرتبا در فواصل مختلف در اختیار کاغذی که به صورت ارزان قیمت تهیه شده و در بازار دارد تخصیص داده میشودو بخشی از آن را ما اصلا نگه داشتیم تحویل دوستانمان در دولت بعد خواهیم داد که آن هم این امکان را داشته باشند که آنها هم انجام دهند این قیمت از قیمتی که در بازار هست در ابتدای امر حدود بیست درصد، یک پنجم قیمت بازار بود امروز به دلیل همین سیاستی که اعمال شده قیمت کاغذ در بازار هم کاهش پیدا کرده، همه اقلام رویه افزایشی داشتند، اما خوشبختانه به لطف الهی و هم با بعضی از سیاست‌هایی که خارج از کشور افتاده قیمت کاغذ روند نزولی پیدا کرده و یک آرامشی در این حوزه تا حدی اتفاق افتاده البته به هر حال گرانی کاغذ و مسائل آن وجود دارد به خصوص این که مطبوعات کاغذ وارداتی نوعا مصرف می‌کنند و تولیدات داخل کشور نمی‌تواند تکاپوی نیاز اینها را بکند مجموعا اگر من بخواهم یک عددی را در سه سال گذشته از مجموع حمایت‌های یارانه‌ای، آگهی‌های دولتی و کاغذ ذکر کنم یک عددی در حدود دو هزار میلیارد تقریبا شامل این میشود خوشبختانه همه این اطلاعات به صورت شفاف باز هم این ابتکاری بوده که در دوره‌های پیش از ما اصناف ما پیش بینی کرده بودند ما در سامانه هایمان پیش بینی می‌کنیم، یارانه را هر موقع انتشار می‌دهیم عدد و رقم با تفکیک در سامانه مان هست و به روز در واقع اطلاعاتش گذاشته میشودو قابل دسترسی است و میشود بررسی کرد.
سوال: دولت سیزدهم تلاش کرد تا پنجره واحد در چارچوب دولت الکترونیک را شکل دهد الان اگر کسی بخواهد مجوز خبرگزاری، هفته نامه یا روزنامه یا رسانهای را بگیرد وضعیت به چه صورت است؟
مهدی پور: ما سامانه‌های مستقل قبل از این دولت الکترونیک وجود داشته در گفتگو‌های متعددی که هم با دوستانمان در درگاه ملی داشتیم، چون اینها نوعاً ماهیت کسب و کاری ندارند در مقرری که به ما اطلاع داده شد اینها از مسیر اختصاصی خودشان دارند پیش می‌روند.
سوال: اهمیت این سامانه جامع تبلیغات کشور در چی هست؟
مهدی پور: ما یک قانونی داریم که شورای انقلاب در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تصویب کرده، آن مبنای شکل گیری مجموعه‌ای از کانون‌ها هست که کار تبلیغات را انجام میگیرد در دوره اخیر شما اشاره کردید به درگاه ملی آن جا تاکید بر این بود که این کانون به جهت ماهیت کسب و کاری غلیظ تری دارند در آنجا وارد شوند ما لاجرم باید برای این کار اصلاحاتی انجام دهیم قبل از این هم این کار به صورت مجازی صورت می‌گرفت، اما اتصال این باعث می‌شد که ما تغییراتی را در کانون بدهیم حدودا پانزده هزار کانون تبلیغاتی در کشور امروز دارند فعالیت می‌کنند بسیار بازار بزرگ و متنوعی است با روند بسیار وسیع، نکته دوم فقط محتوای بصری که در خیابان محل ظهور است دیگر نیست به این جهت لازم بود که ما توسعه بدهیم محتوا‌هایی را که می‌توانند از ما در مورد مجوز سوال کنند و این را یک سامانه‌ای برایش به وجود بیاورند و این سامانه در اینجا صورت گرفت در همین انتخابات مجلس اخیر ستاد انتخابات کشور تصویب کرد و مصوب کرد که نامزد‌ها می‌توانند در استان‌ها از ظرفیت کانون‌های تبلیغاتی استفاده کنند این باعث شد که این را هم ما بهش فکر کنیم که چطور در این سامانه این نکته را که من در مورد توسعه استانی اش عرض کردم به این جهت است مثلا انتخابات مجلس انتخابات محلی است باید در تمام شهر‌های کوچک این زیرساخت وجود داشته باشد خوب این امکان فراهم شد که در موقعیت‌هایی مثل این انتخابات یا شبیه آن فعالیت تبلیغاتی انجام دهند.
سوال: چه قدر کار را آسان کرده این سامانه برای کاربران؟
مهدی پور: حالا از رونمایی و فعالیتش باید زمانی بگذرد تا ارزیابی داشته باشیم، اما یکی از آن چیز‌هایی که خیلی رویش تسهیل شده همین مجوزی که در آنجا مورد استفاده قرار میگیرد یعنی مجوزی که در آنجاست یک ابزار‌هایی در آنجا پیش بینی شده هر کسی می‌تواند در آنجا صحت آن را تایید کند این خیلی مساله مهمی را در کل کشور حل کرد، اگر کسی می‌خواست فعالیتی کند این مجوز را باید در جیبش می‌گذاشت و با خودش می‌برد الان دیگر با این ابزارکی در آن هست که آن صحت و آن را تایید می‌کند خیلی مساله مهمی را در کل کشور حل کرد اگر کسی در کل کشور می‌خواست فعالیتی کند باید این مجوز را در جیبش می‌گذاشت، الان دیگر با این ابزارک این صحت سنجی صورت می‌گیردو برای همه افرادی که برای کانون سفارش بدهند یا کانون کار خودشان را ارائه کنند سهولت جدی به وجود آمده است.
سوال: حوزه کاری این کانون‌ها در تمامی کشور در حوزه تبلغایت چگونه است؟
مهدی پور: براساس مجوز یا در حیطه‌ای که برایشان صادر میشود بعضی موقعیت ملی و سراسری دارند بعضی محلی هستند یکی از نکات جالب در حوزه کانون‌های تبلیغات این است که مثلا ما در موقعیت‌های محلی توسعه زمانی وجود دارد یعنی یک محل اگر زبان یک گویش پایدار باشد تبلیغات محلی سر در اصنافش می‌توانند به صورت محلی این را بارگذاری کنند این به جهت این است که زبان‌های دیگر را تقویت کرد ولی زبان معیار و ملی باید حفظ شود ثانیا با زبان‌های مهاجم و معارض بشود مقابله کرد.
سوال: ما دو، سه سال پیش شما هم اشاره کوتاهی فرمودید با یک پدیده‌ای بحران کاغذ مواجه شدیم که تقریبا دغدغه بسیاری از روزنامه نگاران بود ما الان وضعیت مان چطور است در این زمینه؟
مهدی پور: همان طور که عرض کردم ما موفق شدیم در این دوره کاغذ را با قیمت مناسب وارد کنیم و از سال ۱۴۰۱ تا همین هفته گذشته هم کاغذ بین مطبوعات و روزنامه‌ها توزیع شد.
