بر اساس سند تحول به دنبال تقویت مدارس هستیم
دبیر قرارگاه اجرایی سازی سند تحول بنیادین اموزش و پرورش با بیان اینکه در سطح گسترده مدارس کشور باید تقویت شوند گفت: تحول در مدارس نیازمند یک عزم مشترک بین همه فرهنگیان است و این درک و فهم ایجاد نمی‌شود مگر اینکه به ویژگی‌های مثبت مدارس اهمیت دهیم.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، گفتگوی ویژه جمعه شب با حضور اقایان پارسانیا مشاور وزیر و دبیر قرارگاه اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (حضوری در استودیو) خانم زینب کاویان مدیر هنرستان و برگزیده رویداد الف تا (به صورت تلفنی) – آقای مهراب رضایی مدیر دبیرستان و برگزیده رویداد الف تا (به صورت تصویری) – آقای موسی بیات مدیر کل دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس (گفتگوی تلفنی) به بررسی موضوع الف تای سند تحول بنیادین از ایده تا اجرا پرداخته شد.
مشروح گفتگو به این شرح است:
مقدمه: در این برنامه راجع به الف تای سند تحول بنیادین از ایده تا اجرا صحبت می کنیم، الف‌تایی که دومین رویداد خودش را برگزار کرده و جزئیات آن را بررسی می کنیم، روش‌های خلاقانه و نوین تدریس در نظام آموزشی کشور و همچنین موضوع افزایش کیفیت یادگیری دانش آموزان همیشه یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها بوده که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته، با ابلاغ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اقداماتی برای ارتقاء کیفیت تدریس و همچنین پیاده‌سازی روش‌های موثر در حوزه یادگیری انجام شد که منجر شد به تولد یک رویداد، رویداد الف تا که امسال دومین سال برگزاری آن است و قرار است در چهارشنبه پیش رو شاهد برگزاری دومین رویداد الف تا باشیم.
سوال: آقای پارسانیا اول از نامگذاری رویداد آموزشی در نظام آموزش کشور شروع کنیم، الفتا یا الف تا؟ منتظر جمله و تکمیل این جمله‌بندی باشیم؟
پارسانیا: الفتا یک نام است ایهامی در آن وجود دارد، یک معنا سر واژه اختصاری الفبای تحول آموزش و پرورش است به این معنا الفتا باید خوانده بشود، اما مخصوصاً این ایهام گذاشته شده که بتوانیم معانی دیگر هم برداشت کنیم، الف تا، تحول الف تای ضمن اینکه الف تای بر وزن الفبا خودش تداعی کننده نقطه آغاز سوادآموزی و تربیت مدرسه‌ای است.
سوال: چهارشنبه پیش رو سال دوم برگزاری رویداد آموزشی در کشور است جای چه چیزی یا چه چیز‌هایی را در نظام آموزشی پر می‌کنیم؟
پارسانیا: ما ۳،۴ خلاء در آموزش و پرورش داریم که سعی داریم با این رویداد و اتفاقاتی که البته بعد از این رویداد خواهد افتاد و همچنین اتفاقاتی که بعد از رویداد سال نخست افتاده این سه، چهار خلاء پر شود یکی از خلا‌ها این است که ما در سند تحول بنیادین به دنبال یک مدرسه خوب هستیم یک مدرسه که مطلوب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است، این مدرسه مطلوب چه ویژگی‌هایی دارد؟ قبل از اینکه معلم ما، مدیر مدرسه ما در سطح وسیع و گسترده در کشور با این مدرسه مطلوب آشنا شود تحول ممکن نیست، یعنی لازمه تحول این است که یک ادراک مشترک و یک اراده و عزم مشترک بین معلمان و مدیران مدارس ما شکل بگیرد این اراده و عزم و ادراک مشترک وقتی شکل می‌گیرد که همه یک تعریف نسبتا مشترک با همه اختلاف‌ها، اما آن وجوه مشترک یک مدرسه خوب را به آن اذعان داشته باشند.
سوال: ما در برگزاری سال نخست این هدف را تا حدودی حاصل کردیم؟
پارسانیا: تا حدودی بله، مخاطبینی که در رویداد حاضر بودند تا حدی این توفیق آمیز بود بعد از رویداد مهم بود اتفاق‌هایی که افتاد یعنی بعد از رویداد الفتای سال گذشته، مجموعه‌ای از مستند‌های بسیار کوتاه ساخته شد از مدارسی که مدارس پیشتاز شناخته شدند در رویداد و آن مستند‌ها به کمک خود همین سازمان صدا و سیما و اپلیکیشن‌هایی که در آموزش و پرورش داریم مانند شاد منتشر شد در حد نسبتا وسیعی دیده شد، اما همچنان ما از وضع مطلوب فاصله داریم از این جهت که همه معلمان و مدیران مدارس ما نقطه هدف هستند که با این مدارس خوب آشنا شوند. یکی از خلا‌هایی که وجود داشت این بود که ما باید به یک فهم مشترک، درک مشترک و اراده مشترک برای تحول برسیم و لازمه آن این است که تعریفی از مدرسه خوب داشته باشیم این تعریف از مدرسه خوب فقط از طریق آموزش اتفاق نمی‌افتد یعنی ما فقط نمی‌توانیم با آموزش به معلمان و مدیران مدارس یک تعریف مشترک را برسانیم.
سوال: در این موضوع چه چیز‌هایی برای شما مهم است؟
پارسانیا: یکی از مهمترین عوامل این است که ما بتوانیم به صورت عینی و مشهود و ملموس آن مدرسه خوب را نشان بدهیم یعنی یک وقت من ۱۰ ساعت با جنابعالی صحبت می‌کنم در مورد مثلاً متنوع سازی فرصت‌های تربیتی صحبت می‌کنم، در مورد اهمیت و چگونگی مشارکت والدین در اداره مدرسه ممکن است با هم ساعت‌ها گفتگو کنیم، درباره پیوند زدن آن تجاربی که دانش آموز در مدرسه کسب می‌کند با تجربیات واقعی زندگی اش و مؤلفه‌های دیگر ممکن است ساعت‌ها با هم گفتگو کنیم همه این گفتگو‌ها یک طرف، وقتی که من یک مدرسه را به شما نشان می‌دهم که ببین فلان مدرسه متنوع سازی فرصت‌های تربیتی را این چنین رقم زده، یک مدرسه دیگر با یک روش دیگر و متفاوت و خلاقانه توانسته فرصت متنوع تربیتی خلق کند یا مشارکت والدین یا پیوند زدن با تجربیات واقعی زندگی یا هر چیز دیگر، نشان دادن نمونه‌های عینی مشهود و ملموس اثرگذاری است اگر از آموزش‌های ۱۰،۲۰ ساعته بیشتر نباشد قطعاً کمتر نیست.
سوال: به شرط آنکه مدارس ما هم بپذیرند که باید تغییر و تحول را طبق سند تحول بنیادین و طبق رویداد الف تا در خودشان انجام بدهند، آیا در سال نخست دادند؟
پارسانیا: ببینید مدارس ما چگونه می‌پذیرند؟ وقتی که ما در ستاد آموزش و پرورش این را خوب برای مدارس جا نینداختیم نمی‌شود انتظار داشت که مدارس ما با آن الگوی مطلوب مدرسه تراز سند تحول همراهی کنند، این انتظار به جایی نیست اول باید در ستاد وزارت آموزش و پرورش این تمهید مقدمات فراهم بشود یکی از این تمهید مقدمات دقیقاً چنین رویداد‌هایی است یعنی یکی از کار‌هایی که ما باید انجام بدهیم این است که نمونه‌های مدرسه خوب را نشان بدهیم این تجربه را به اشتراک بگذاریم، ما یک معلم داریم در کوهرنگ، یک معلم داریم در بندر گز، یک مدیر مدرسه داریم در اهواز، در استان‌های مختلف که
سوال: پس صرفاً هم در کلان شهر‌ها نیستند، الان در مثال‌های شما.
پارسانیا: نکته جالب این است که بیشتر مدارس ترازی که هم در سال گذشته به عنوان مدرسه برتر شناخته شدند و در رویداد حضور داشتند هم امسال حاضر هستند بیشتر از استان‌های دور از پایتخت بودند این نکته جالبی است یعنی یکی از خلا‌های ما در وزارت آموزش و پرورش همین بود که یک قهرمانان تربیتی داریم، یک سری معلم و مدیر مدرسه داریم که به معنای واقعی کلمه قهرمان هستند یعنی آن وظایفشان را نه فقط در حدی که در قانون و مقررات برایشان پیش بینی شده و تعیین شده بلکه بیش از آن فداکارانه کار‌های بسیار بزرگی را رقم می‌زنند، اما اینها دیده نمی‌شوند، شنیده نمی‌شوند نه تنها تجربه‌شان به اشتراک گذاشته نمی‌شود بلکه قدردانی ساده هم از این معلمان و مدیران مدارس نمی‌شود، الف تا این فرصت را فراهم آورده برای آموزش و پرورش که بتواند اولاً اینها را بشناسد، ما سال گذشته مدرسه‌ای داشتیم در استان چهارمحال و بختیاری که وقتی آمد در رویداد حاضر شد و توسط داوران بررسی شد و به عنوان یکی از مدرسه‌های برگزیده معرفی شد من از معاونین وزیر وقتی سوال می‌کردم این مدرسه را نمی‌شناختند، وقتی از مدیران کل سوال می‌کردم نمی‌شناختند حتی مدارسی داشتیم که توسط خود استان هم شناخته نمی‌شد یعنی در خود استان هم مهجور بود.
سوال: پس یک جور‌هایی داریم می‌رویم به سمت عینیت بخشیدن یا تحقق بخشیدن به موضوع عدالت آموزشی؟
پارسانیا: عدالت آموزشی یک موضوع بسیار وسیعی است یکی از وجوهش همین است که معلم خوب، معلم توانمند، معلم فداکار اولش شناخته بشود، دوم از او قدردانی بشود، سوم به سایر معلمان و مدیران مدارس کشور شناسانده بشود که الهام بخش باشد. عرض کردم یک وقت است که ما درباره یک مفهوم توضیح می‌دهیم تبیین می‌کنیم آموزش می‌دهیم، یک وقت یک نمونه واقعی را نشان می‌دهیم این نمونه واقعی دو اثر دارد یک اثرش این است که آن فهم اجمالی ما را، آن فهم کلی ما را دقیق می‌کند جزئی‌تر و ملموس‌تر می‌کند، فایده دوم این است که به من هم انگیزه می‌دهد یعنی می‌آید روی عواطف، احساسات، هیجانات و انگیزه‌های من مخاطب اثر می‌گذارد معمولا آموزش این قدر روی هیجانات و عواطف اثر نمی‌گذارد، اما وقتی یک نمونه همکار خودم را مشاهده می‌کنم که او هم عین من در یک منطقه محروم است، مثل من مشکل فضا دارد مثل من مشکل کمک کردن نیرو‌های محلی دارد، مثل من ممکن است مشکل دانش آموز دو زبانه داشته باشد می‌بینم مشکلات او هم عین من است، اما توانسته با یک سری ابتکارات و البته یک سری از خود گذشتگی‌ها و ایثارگری‌ها توانسته نه تنها این مسئله را حل کند بلکه کاری در آن مدرسه کرده که مدارس اسم و رسم دار ما در کشور ممکن است شهریه‌های هنگفت هم می‌گیرند ولی به نظر من خیلی هایشان نتوانستند این کار را انجام بدهند.
سوال: یک نکته، زمانی که الف تا داشت متولد می‌شد حالا در اهدافش روش‌های نوین یادگیری بود، پیاده‌سازی روش‌های موثر در آموزش بود و و در برگزاری اولین دوره چقدر آن چیزی که احصا کردید را در مدارس کشور عملیاتی کردید؟ یعنی اگر یک روش نوینی شناخته شد قدردانی شد و حائز رتبه در این رویداد تلقی شد آمدید و آن را به صورت تکلیف یا به صورت تشویق در مدارس ما اجرایی کردید؟
پارسانیا: این یک حلقه از زنجیره تحول در مدارس است باید به این دقت داشته باشیم ما برای اینکه عموم مدارس کشور در آنها تحول ایجاد بشود زنجیره‌ای از اقدامات نیاز داریم نه یک تک اقدام.
سوال: این می‌تواند شروع این زنجیره باشد؟
پارسانیا: یکی از حلقه‌های این زنجیره این است که ما مدارس خوب را بتوانیم خوب بشناسیم و بشناسانیم، اما آموزش یکی از کار‌های دیگر است یکی از مهمترین حلقه‌های این زنجیره ارزیابی است یعنی شما عموم مدارس کشور را باید بر اساس یک الگو ارزیابی کنید، ما چه الگوی ارزیابی باید داشته باشیم که کارآمد باشد یعنی مدرسه را در دام گزارش نویسی و گزارش بازی نیندازد از یک سو و از سوی دیگر بتواند داده‌های خوبی از مدرسه را به ارزیاب بدهد، این یک الگوی ارزیابی می‌خواهد پس این هم یک حلقه است، قبل از ارزیابی یک حلقه دیگر نیاز داریم و آن این که ما یک تعریفی از مدرسه خوب داشته باشیم که بر اساس آن تعریف شاخص‌هایی استخراج کنیم، برای احراز آن شاخص‌ها الگوی ارزیابی داشته باشیم.
سوال: ما همه حلقه‌ها را داریم یا داریم در رویداد الفتا یا رویداد‌ها یا بخش‌های دیگر سند تحول آنها را همزمان دنبال می‌کنیم؟
پارسانیا: داریم در بخش‌های دیگر سند تحول و نقشه راه اجرای سند تحول حلقه‌ها را تکمیل می‌کنیم.
سوال: چند درصد از هر کدام اجرایی شده است؟
پارسانیا: این دو حلقه که عرض کردم پیش از الف تا مهم است که این اتفاق بیفتد، حلقه اول تقریباً انجام شده یعنی به صورت کامل انجام شده مصوب هم شده در وزارت آموزش و پرورش آن هم الگوی مطلوب مدرسه سند تحول است این الگو الان طراحی شده یعنی ما الان می‌دانیم که مدرسه خوب بر اساس سند تحول چه ویژگی‌هایی دارد در مدیریتش، در کسانی که در مدرسه کنشگر هستند مانند والدین، معلم‌ها هر کدام چه نقشی دارند خود دانش آموز چه نقشی در اداره مدرسه دارد، در برنامه‌های آموزشی و پرورشی، ما می‌دانیم چه ویژگی‌هایی باید داشته باشیم چه نتایجی را باید بگیریم، محیط تربیت مثل فیزیک مدرسه، مثل جو و فرهنگ حاکم بر مدرسه و خروجی‌هایی که ما از مدرسه می‌خواهیم این می‌شود الگوی مطلوب.
سوال: آمار دارید که چند درصد مدارس کشور در این الگو و تعریف می‌گنجند و چند درصد باید در این مسیر قرار بگیرند؟
پارسانیا: این سلسله مراتبی است یعنی ما نمی‌توانیم بگوییم که یک مدرسه کامل از این الگو خارج است یا یک مدرسه ۱۰۰ درصد این الگو را دارد محقق می‌کند.
سوال: چرا آقای پارسانیا؟ وقتی ما یک تعریف و الگویی داریم می‌توانیم مشخص کنیم که مدرسه با داشتن این مؤلفه‌ها جزو این تعریف قرار می‌گیرد یا باید قرار بگیرد؟
پارسانیا: نکته این است ببینید شدت و ضعف دارد من یک مثال بزنم شما می‌گویید که یکی از مؤلفه‌های این الگو متنوع سازی فرصت‌های تربیتی است یعنی اینکه دانش آموز در کلاس درس محصور نشود، در یک روش سخنرانی یک سویه از جانب معلم به سمت دانش آموز حالا این دانش آموز در این رابطه یک سویه محصور نشود یعنی اینکه شما موقعیت‌های متنوع تربیتی باید خلق کنید، دانش آموز در آن موقعیت آن ویژگی‌ها را کسب کند؛ آن شایستگی در او کسب شود حالا نکته این است مدارس ما در متنوع سازی این موقعیت‌های آموزشی و پرورشی به یک کیفیت عمل نمی‌کنند یعنی مدرسه‌هایی داریم که این اتفاق برایشان رقم می‌خورد، اما با شدت پایین، به صورت ضعیف و مدارسی هم داریم که در این قصه خیلی عالی کار می‌کنند. عرضم این بود که نمی‌توانیم بگوییم خارج، اما شدت و ضعف دارد، اما اگر بفرمایید که ما در حالت کیفیت الف، شما بگویید آقا با یک کیفیت بسیار عالی چند درصد مدارس دارد این اتفاق می‌افتد، پاسخ این در گرو آن است که آن حلقه ارزیابی تکمیل و اجرا شود وقتی ما حلقه ارزیابی داشتیم می‌توانیم به این پاسخ بدهیم که چند درصد مدارس ما مثلاً در سطح الف هستند، چند درصد در سطح ب، ج، د و بتوانیم به صورت کیفی این مدارس را درجه‌بندی کنیم، این در حال طراحی است یعنی حلقه الگوی مطلوب در آموزش و پرورش طراحی شده شاخص‌ها هم احراز شده از آن طرف نمونه‌های خوب هم توسط الف تا دارد شناسایی و معرفی می‌شود، دو حلقه دیگر در حال طراحی و اجرا است یکی حلقه ارزیابی است که در حال طراحی است و یکی حلقه آموزش است که این آغاز شده یعنی آموزش ما هم طراحی و هم آغاز شده کارهایش، یک سری از مدرسان ویژه سند تحول آموزش دیدند و اینها در سراسر کشور کار آموزش را باید آغاز کنند این را مشکل نداریم ولی در حلقه ارزیابی، ما در مرحله طراحی الگوی ارزیابی هستیم نه در مرحله اجرا.
سوال: برای دور دوم چند معلم شرکت کردند؟ چند مدرسه شرکت کردند؟
پارسانیا: یکی از توفیقات الف تا از نظر ما این بود که ما در سال نخست حدود ۱۶ هزار اثر سال گذشته دریافت کردیم امسال ما حدود ۱۰۸ هزار اثر دریافت کردیم یعنی فوق العاده بود یعنی یک جهش در میزان دریافت آثار بود البته الگو‌های تدریس به این اضافه شدند و خود این موثر بود منتها الگو‌های تدریس هم که کنار بگذاریم ما حدوداً ۳ برابر سال گذشته اثر دریافت کردیم در مجموع ۱۰۸ هزار اثر با ۱۸۰ هزار مخاطب یعنی ما الان در وبگاه الف تا ۱۸۰ هزار نفر از معلمان و مدیران مدارس ما پروفایل و نمایه دارند و آنجا مخاطب ما هستند.
سوال: برویم سراغ یکی از برگزیدگان رویداد الفبا سرکار خانم زینب کاویان مدیر هنرستان و البته از برگزیدگان این رویداد آموزشی، خانم کاویان به ما بگویید که چه ایده خلاقانه‌ای داشتید و در مسیر تولد این ایده در ذهن شما و اجراسازی آن و معرفی آن به رویداد الف تا چه موانعی را پشت سر گذاشتید و چه چالش‌هایی را برطرف کردید؟
کاویان: ما یک هنرستان در یک شهر کوچک بودیم بین جنگل و دریا شهر بندرگز در استان گلستان و با تمام آن محدودیت‌هایی که تقریباً این شهر کوچک و فراموش شده دارد انتخاب کردیم که فقط یک مدرسه نباشیم مجموعه‌ای باشیم همراه با تمام معلمین و دانش آموزانمان که بتوانیم تغییری در شرایط بد منطقه‌مان ایجاد کنیم با توجه به زیست بوممان یعنی اگر ما یک منطقه کشاورزی فوق العاده هستیم، یک منطقه گردشگری پتانسیلش را داشت ولی هیچ اتفاقی نمی‌افتاد، در حوزه صنایع دستی الان هنرستان ما ۱۱ رشته با وجود ۱۶ کلاس دارد رشته‌های متفاوتی که دارد مسئله منطقه‌اش را حل می‌کند، یک تغییری در مدل آموزشی به وجود آوردیم که این مدل آموزشی الان دارد در حوزه کشاورزی که کشاورزان ما درآمدشان پایین بود، چون فراوری انجام نمی‌شد، در حوزه صنعت و غذا دارند حدود ۱۰۰ محصول خلاقانه تولید می‌کنند و ارائه می‌دهند و مطمئناً بعداً می‌شوند تولید کننده‌های درشت منطقه، ما در حوزه گردشگری ۵۰ درصد دختران ما بچه روستا هستند و هیچ اتفاقی نمی‌افتد، الان در حوزه گردشگری و روستایی و اقامتگاه‌ها دارند کار می‌کنند و اقامتگاه خودشان را تاسیس کردند دارند در جریان شناساندن منطقه به این بکری و قشنگی به کل کشور کارهایشان را انجام می‌دهند.
سوال:، چون گفتید دختران هنرستان بخش‌های مختلفی را اشاره کردید، آقای پارسانیا در استودیو اشاره کردند به انگیزه، من می‌خواهم این را ارتباط بدهم به ایجاد انگیزه برای تغییر و تحول در شهری که دارند زندگی می‌کنند، در حوزه‌هایی که دارند کار انجام می‌دهند شاید بعداً نقش اثرگذار‌تری در این حوزه‌ها داشته باشند، در گردشگری، در صنعت، در کشاورزی و همه آن چیزی که شما در مثال‌ها و صحبت‌هایتان به آن اشاره کردید این انگیزه چقدر در آنها بیشتر شده است؟
کاویان: الف تا برگزار شد و ما برگزیده کشوری شدیم، هیچ وقت دختر‌های ما فکر نمی‌کردند کار‌های خلاقانه شان در شهر کوچک در سطح کشور و حتی فراتر از آن دیده شود.
اعتماد به نفسی که من یکی از تمام معلمینی هستم که در مجموعه الفتا در شهر‌ها، روستا‌ها و عشایر دیده شده اند، این اعتماد به نفس است اگر کاری می‌کنیم این جا در منطقه خودمان اینها یک مثل پازل در کنار هم قرار گرفته و اثرگذاری اش در کل کشور است و این باور آمد در برگزیده و کسانی که در رویداد گذشته الفتا شرکت کردند و جریان آن در مدرسه ما مشهود است در استان ما این جریان سازی‌ها شکل گرفته است.
آقای پارسانیا همیشه از زمانی که سند تحول بنیادین ابلاغ شد، فکر می‌کنم سال ۱۳۹۰ یکی از چالش‌هایی که در ابلاغ و اجرا داشتیم، ابلاغ نه، در اجرا داشتیم فعال کردن نقش معلم، نقش مدرسه، نقش دانش آموز بود، این را در رویداد الفتا به وضوح و در صحنه عملیاتی می‌بینیم.
پارسانیا: تحول در نظامات اجتماعی آموزش و پروش یک نظام اجتماعی است که براساس یک ادراک مشترک و اراده مشترک شکل می‌گیرد، این اراده نمی‌تواند از بالا به پایین به صرف دستور و بخشنامه و دستورالعمل ایجاد شود و این خیلی مهم است.
اگر من این جا بخشنامه بنویسم و ارسال کنم به مدارس کشور که طبق این از فردا عمل کنید.
سوال: هرگز آن اثری که در صحنه عملیاتی دارید ندارد؟
پارسانیا: اینها وقتی جواب می‌دهد که مدیر و معلم مدرسه با من هم افق باشد، هم رای باشد و همدل شده باشد و این کی اتفاق می‌افتد، وقتی معلم و مدیر میدان دار تحول شود و خودش برای تحول برنامه ریزی کند.
یکی از کار‌هایی که الفتا رقم زد و امسال در رویداد به صورت ویژه‌تر به آن خواهیم پرداخت این است که خود معلم‌ها میدان داری کنند، یکی از تفاوت‌ها امسال این است که عزیزانی که در رویداد سال گذشته حضور داشتند، در برگزاری رویداد امسال خودشان مشارکت دارند، یعنی خودش که غرفه داشت سال گذشته امسال کمک می‌کند در داوری آثار، در برگزاری رویداد به ما کمک می‌کند و شده است رهیار مدارس، از دو – سه هفته پیش با مدارسی که امسال برگزیده شده اند ارتباط گرفته و کمکش می‌کند که چگونه ایده اش را ارتقا دهد.
به جز این ما یک سری نشست‌های تجربه گردانی داریم که خود مدیران مدارس و معلم‌ها این را می‌چرخانند، یک حلقه‌های حل مسئله داریم که این را اشاره کنم.
سوال: آقای رضایی به صورت تصویری از معلمان خوب، از مدیران خوب دبیرستان‌های کشورمان و برگزیده رویداد الف تا.
مهراب رضایی – مدیر دبیرستان و برگزیده رویداد الفتا: سال گذشته به عنوان مدیر برگزیده الفتا انتخاب شدیم.
سوال: مدرسه شما چه ایده‌ای ابداع کرده است و نقشش در بین دانش آموزان خودتان و مدرسه خودتان و محلی که زندگی می‌کنید چه بود؟
رضایی: من در مدرسه‌ای فعالیت کردم که هیچ گونه امکانات آموزشی، امکانات عمرانی بهداشتی نداشت، متاسفانه در یک روستای دورافتاده از منطقه صحنه وقتی آن جا مراجعه کردم، دیدم که این جا نیاز به یک انقلاب دارد.
این انقلاب را باید یک جوری انجام می‌دادیم، یک کار‌هایی را باید آن جا انجام می‌دادیم، در زمینه بی انگیزگی بچه‌ها و ضعف بچه‌ها کار کردیم و کاری با آن مدرسه انجام دادیم که جزو یکی از بهترین مدارس در سطح کشور تبدیل شده است و دانش آموزان خیلی راغب به درس خواندن هستند و صدا واضح نبود ادامه سوال را متوجه نشدم.
سوال: در ایجاد انگیزه و تغییر و تحول در محل زندگی آن چیزی که در رویداد الفتا ارائه کردید و اجرا کردید در مدرسه چه اثری داشت؟
رضایی: مهمترین مسئله این بود که دیگر همکاران از ایده‌های ما استفاده کردند و طرح‌های ما را در مدارس خودشان اجرا کنند و رشد چشمگیری در زمینه آموزش در شهرستان و استان ما ایجاد شود.
به لطف خدا با الگوبرداری که انجام دادند امسال سه تا دیگر از مدارس وارد این رویداد شده و پذیرفته شدند.
سوال: آقای رضایی با ما باشید، من برگردم به خانم کاویان راجع به تغییر و تحول، اثرگذاری صحبت کردیم، اما راجع به اثرگذاری بیشتر رویداد الفتا صحبت کنیم، فکر می‌کنید کدام بخش‌ها تغییرکند و چه چیز‌هایی اضافه و کم شود به این رویداد می‌تواند اثرگذاری بیشتر در بهتر شدن نظام آموزشی کشور داشته باشد؟
کاویان: رویه‌ای که الفتا پیش گرفته است، دقیقا چیزی که آقای دکتر اشاره کردند این است که امسال ما برگزیده‌های سال گذشته آمدیم و در جریان اجرا هستیم، چیزی که شاید دستوری و بخش نامه‌ای نبود و شاید این مجموعه خودشان در جریان نباشند، یک شبکه سازی از تمام کسانی که در الفتا شرکت کردند به صورت نماینده از روستای همدان، هرمزگان، خوزستان، چهار محال و بختیاری شکل گرفته است و این جریان دارند به هسته‌های تحولی تبدیل می‌شوند که بدون این که حتی بالادستی بخواهد دخالت کند، خودشان این جریان سازی را می‌کنند.
اتفاقی که دارد می‌افتد و در ادامه الفتا من می‌دانم جزو برنامه‌های شان هست، این هسته‌های تحولی شکل بگیرد می‌آیند آینده سازی می‌کنند تربیت نیروی جوانی که الان هست و قرار است که سی سال در سیستم آموزش و پرورش بماند، شکل می‌گیرد و تحول مثل یک رودخانه شکل می‌گیرد و تبدیل به دریا می‌شود و تمام بدنه‌ها و ضعف‌ها را پوشش داده و رشد کند.
سوال: قبلا در رویداد‌ها نام مدارسی را می‌شنیدیم که در پایتخت یا در کلانشهر‌ها بودند آلان خانم کاویان در شهر و استانی که بودند، آقای رضایی از شهر صحنه استان کرمانشاه؟
به نظر می‌رسد آن چیزی که در گذشته بود ما حتی در تغییر و تحول در سند تحول بنیادین و در رویداد الفتا داریم در صحنه عملیاتی می‌بینیم. یعنی رشد مدارسی که شاید در دورترین نقاط کشور بودند، اما موفق عمل می‌کنند؟
پارسانیا: وقتی شما روایت کنید مدرسه را، آن موقع شما دیگر از یک تک روایت، فقط یک عده‌ای مدرسه خاص خودشان روایت می‌کنند، چون رسانه دارند، چون قدرت دارند، خارج می‌شوید.
بسیاری از این مدارس به دلیل این که عمده شان شهریه‌ای هستند خودشان یک منابع مالی دارند و این منابع مالی کمک به معرفی شان می‌کند.بعضی‌ها به هسته قد رت وصل باشند و خود این معرف بهتری است، نمی‌خواهم بگویم غلط است، اما این روایت ناقصی از آموزش و پرورش ایران است.
ما مدارس دیگری هم داریم در کشور که کار‌های بزرگ می‌کنند، چی باعث می‌شود که اینها دیده شوند، وقتی شما از حالت تک روایتی خارج می‌شوید. یعنی اجازه بدهید به معلم و مدیر مدرسه ات اجازه دهید که او هم خودش را روایت کند. وقتی که کثرت روایت داشته باشیم آن موقع از دل این روایت‌های نابی استخراج می‌شود که برای ما مانوس نیستند.
برای ما ناآشناهستند، می‌بینیم یک تلقی از تحول در مدرسه شکل گرفته است در یک روستایی که شناخته شده هم نیست، اما در همان مدارس شاخص اسم و رسم دار آن اتفاق نمی‌افتد.
اما دیده نمی‌شده است تا حالا، الفتا یکی از محاسنش این است اجازه می‌دهد که روایت‌های متکثر و زیادی از مدارس ارائه شود و عرضه شود در جامعه.
سوال: نکته‌ای که خانم کاویان گفتند مدرسه در فلان روستا در استان‌های کشور اعتماد به نفس پیدا می‌کند برای حضور در همچین رویداد‌هایی که شاید در گذشته کمتر بود؟
پارسانیا: کمتر بود و امسال ان شاءالله چهارشنبه تشریف بیاورید و از نزدیک ببینید مدرسه روستایی که شاید یک معلم ابلاغ گرفته، معلم ابلاغ مدیریت این مدرسه را گرفته و دو ساعت و نیم باید توی این مسیر باشد تا خودش را به مدرسه برساند و این مدرسه را از خاک بلند کرده است و من شهادت می‌دهم که از خاک بلند کرده است، نه تنها تجهیزات بلکه آموزش و تربیت را در آن محله زنده کرده است و قبلا دیده نمی‌شد، چون ما یک سری جشنواره سنتی با تلقی‌های سنتی از الگو‌های تدریس قبلا ارزش گذاری می‌کردیم.
الان الفتا اجازه می‌دهد با یک سری ارزش‌های دیگر مدارس ارزشگذاری شوند اولا اجازه می‌دهند که روایت شوند و خودشان را روایت کنند و دو با یک سری شاخص دیگر مدرسه و معلم را ارزیابی می‌کند و این شاخص‌ها با شاخص‌های گذشته متفاوت است، این که یک روش تدریس جدید را ارائه کنیم خوب است ولی کافی نیست.همین جا از شما و همکاران و همه مردم دعوت می‌کنم که حضور داشته باشند و ببینند که چه اتفاق‌های جالبی در مدارس ما می‌افتد که با آن تلقی‌های رایج ما از مدرسه خوب متفاوت است.
سوال: شاید در گذشته یک خط کش آموزش و پرورش داشت و طبق آن خط کش روش‌ها و گزینه هاش را اندازه گیری می‌کرد و الان خط کش‌های متفاوتی در رویداد الفتا دارد، آقای موسی بیات، مدیرکل دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس، آقای بیات نکته‌ای با میهمانان این برنامه صحبت کردیم یکی این بود که در ابلاغ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش یکی از چالش‌هایی که همیشه بحث می‌کردیم، فعال کردن نقش معلم، مدرسه، دانش آموزان بود، در رویداد الفتا این نقش و این چالش چقدر برطرف شده است و چقدر می‌تواند اثرگذار باشد در ایجاد انگیزه در راس‌ها و موضوعاتی که ما مطرح کردیم؟
بیات: یکی از ایده‌های اصلی و دال‌های محور سندتحول ایده مدرسه محوری است، مدرسه باید بشود محور ارکان تعلیم و تربیت که از نیروی انسانی، مالی و اداری گرفته تا برنامه درسی، در این خصوص اگر بخواهیم ارزیابی کنیم رویداد الفتا، واقعا رویداد قابل تقدیری است و همین که آمدند تلاش‌ها و تحولاتی که در اقصی نقاط کشور در مدارس مختلف آوردند و یک عرصه نشان دادند که آنها بیایند خودشان را نشان داده و روایت شان را عرضه کنند و این قابل ستودنی است.
نکته‌ای که چکار کنیم، یعنی از این حیث چکار کنیم که این روایت‌ها پایدار و مانا باشند و این استثنا‌ها تبدیل به فایده شوند.
نکته مهم این است که از رویداد الفتای سال گذشته رفتم یا تجربه‌های خودم با مدیران مدارس داشتم این است که تقریبا نمونه‌های تحولی که در مدارس داشتیم، نمونه‌هایی بوده است که با تلاش و کوشش و نوآوری خود مدیر مدرسه توانسته است به یک جایی برسد و یک تحولی را رقم بزند.
اینها می‌شوند استثنا، اما ما اگر این استثنا‌ها را تثبیت کنیم و این وزنه‌های با کیفیت را تعمیم دهیم نیاز است که این استثنا‌ها را تبدیل به قاعده و سیاست کنیم.
سوال: آن وقت این استثنا‌ها در نظام آموزش کشورمان در مدارس مختلف و در رده‌ها و سن‌های مختلف کم نیستند؟
بیات: استثنا‌ها کم نیستند، ولی احتمالا آقای پارسانیا خودشان تایید می‌کنند ما قواعد بسیار زیادی دست و پاگیری داریم که خود آموزش و پرورش اینها را ابلاغ می‌کند به مدارس که مانع تحول هستند.
مثال صفر تا صد یک مدرسه دارد با یک آئین نامه اجرایی مدارس دارد اداره می‌شود که خود آن قواعد دست و پاگیری جلوی مدیریت مدارس از نوع تحولی می‌گذارد و مدیران تحولی بعضا ممکن است اینها دچار تخلف از این قواعد شوند تا بخواهند یک تحولی در مدیریت مدرسه اجرا کنند.
سوال: همین جا نقطه بگذارید آقای بیات، یک جمع بندی خیلی کوتاه از محضر شما بگیرم، قوانین یا قواعد دست و پاگیری که مانع از میدان دادن به مدیران تحولی در نظام آموزشی کشور داشتیم؟
پارسانیا: بسیار درست است، برای تحول در آموزش و پرورش ما سند تحولی داریم که یک نقشه راهی طراحی و تصویب شد در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ آخرین جلسه‌ای که حضرت آیت الله رئیسی به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در آن جلسه حاضر بودند، نقشه راه اجرای سند تحول آن جا تصویب شد.
این نقشه راه که مصوب شد، شامل صدو چهل و نه پروژه است.
یکی از آن پروژه‌ها الفتاست، یعنی این ۱۴۹ پروژه همان جوری که گفتم حلقه‌های متصل به هم، زنجیری هستند که این زنجیره با هم می‌تواند تحول در آموزش و پرورش را رقم بزند.
اگر تصور کنیم که با یک رویداد الفتا که در سال برگزار شود می‌توانیم کل آموزش و پرورش دچار تحول می‌شود این انتظار به جایی نیست، اگر بگوییم این ۱۴۹ پروژه هم وزن هستند، پاسخم این است که نه، ما از این ۱۴۹ پروژه حتما بیست، ۲۵ پروژه داریم که پیشران هستند، یعنی پروژه‌های با اولویت ویژه هستند و حتما یکی از آن ۲۰-۲۵ تا الفتاست.
کار‌های دیگری هم است که یکی همان است که آقای بیات فرمودند، خود آئین نامه اجرایی مدرسه، البته آئین نامه اجرایی مدرسه در سال ۱۴۰۰ تغییرکرده است و نسبت به گذشته دست و بال مدیر مدرسه را بسیار بیشتر باز کرده است.
سوال: و نسبت به وضعیت مطلوب؟
پارسانیا: خود این آئین نامه اجرایی می‌تواند بیش از این منشاء اثر باشد البته این جا نیاز به تعامل بین دستگاهی داریم، یک مثال در همین آئین نامه اجرایی، بعضی از اختیارات به مدیر مدرسه داده شده بود وقتی آموزش و پرورش می‌خواست این را اجرا کند، بعضی از نهاد‌های نظارتی مانع شدند.
سوال: یکی از نکاتی که در دولت چهاردهم و البته در حوزه آقای وزیر لحاظ شود این نکته است که اشاره کردید؟
پارسانیا: آن نهاد‌های نظارتی که مانع شدند مغایرت قانونی وجود داشت بین آئین نامه اجرایی مدرسه و بعضی از قوانین دیگر، این جا نیاز نیست که آئین نامه را تغییر دهید، این جا نیاز به یک رشد حقوقی داریم که آن قوانین و مقررات که مانع رشد است که تغییر کند که مکلف شدیم براساس نقشه راه سند، سه ماه پس از تصویب و ابلاغ نقشه آن نگاشت حقوقی تقدیم نهاده‌های مسئول مثل مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیئت دولت بکنیم که آن جا براساس این نگاشت حقوقی قوانین و مقررات بازدارنده اصلاح شود.
سوال: جمع بندی از آقای بیات.
بیات: اگر ما بخواهیم مدرسه‌ای را در تراز سند تحول داشته باشیم و این نمونه تکثیر و تعمیم پیدا کنند بتوانیم عمومیت به آنها بدهیم، یک نکته حتما و لابد یک تمرکز در ستاد وزارت آموزش و پرورش داشته باشیم. در حال حاضر تقریبا تمام امور از ستاد انجام داده و به مدارس ابلاغ می‌کنیم و حتما باید اختیارات از ستاد گرفته و واگذار شود به مدیریت مدرسه، این سند تحول یک سند مدرسه ترازی آموزش و پرورش ابلاغ کرد که من به نظرم این سند تراز این تحول در مدارس اتفاق نخواهد افتاد، باز این خودش هم نیاز به بازنگری دارد که با وضع مطلوب هنوز فاصله دارد.
سوال: نکته پایانی.
پارسانیا: من یک جا‌هایی از آن دفاع می‌کنم، خلاصه بحث این است که رویداد الفتا یکی از ۱۴۹ سند تحول، نقشه راه سند تحول است، اما جزو پیشران هاست، رویداد الفتا کمک کرده است که ما روایت‌های متفاوتی از مدرسه خوب را بتوانیم ارائه کنیم، الگو‌ها و قهرمان‌های آموزشی و مدیریتی مان را در آموزش و پرورش به درستی بشناسیم و بشناسانیم.
